बेरोजगारी
0
Answer link
आधुनिक काळातील बेरोजगारीची कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:
* **लोकसंख्या वाढ:** भारताची लोकसंख्या वेगाने वाढत आहे, परंतु रोजगाराच्या संधी त्या प्रमाणात वाढत नाहीत. त्यामुळे, नोकरी शोधणाऱ्यांची संख्या उपलब्ध नोकऱ्यांपेक्षा जास्त आहे.
* **शिक्षणातील दोष:** शिक्षण पद्धती अजूनही सैद्धांतिक ज्ञानावर अधिक भर देते आणि व्यावसायिक कौशल्यांवर पुरेसा भर देत नाही. त्यामुळे, अनेक विद्यार्थ्यांना पदवीधर झाल्यावरही नोकरी मिळवणे कठीण होते कारण त्यांच्याकडे आवश्यक कौशल्ये नसतात.
* **तंत्रज्ञानाचा प्रभाव:** यंत्रणा आणि तंत्रज्ञानाचा वापर वाढल्यामुळे मनुष्यबळाची गरज कमी झाली आहे. कंपन्या आता अनेक कामे मशिनद्वारे करत आहेत, ज्यामुळे पारंपारिक नोकऱ्या कमी झाल्या आहेत.
* **कृषी क्षेत्रातील समस्या:** अजूनही भारतातील बरीच लोकसंख्या शेतीवर अवलंबून आहे, परंतु शेतीत पुरेसे रोजगार उपलब्ध नाहीत. अनेक शेतकरी आणि शेतमजूर वर्षातील काही महिने बेरोजगार असतात.
* **आर्थिक विकास:** आर्थिक विकासाचा वेग मंदावल्यामुळे रोजगाराच्या संधींची निर्मिती कमी झाली आहे.
* **शिक्षण पद्धती:** सध्याची शिक्षण पद्धती केवळ कारकून तयार करते, त्यामुळे विद्यार्थ्यांना रोजगारासाठी आवश्यक कौशल्ये मिळत नाहीत.
* **ग्रामीण भागातून शहरांकडे स्थलांतर:** ग्रामीण भागातील लोक शहरांमध्ये रोजगाराच्या शोधात येतात, ज्यामुळे शहरांमध्ये जास्त स्पर्धा होते आणि बेरोजगारी वाढते.
**Disclaimer:** या माहितीची अचूकता तपासण्यासाठी आम्ही विश्वसनीय स्त्रोतांचा वापर केला आहे, तरीही त्रुटी संभवतात.
0
Answer link
रोजगाराचा हक्क मिळवणे ही एक अडथळ्याची शर्यत आहे, हे विधान अनेक कारणांनी स्पष्ट होते:
- स्पर्धा: आजच्या युगात नोकरी मिळवण्यासाठी खूप स्पर्धा आहे. अनेक उमेदवार एकाच पदासाठी अर्ज करतात, त्यामुळे निवड process अवघड होते.
- शैक्षणिक पात्रता: चांगल्या नोकरीसाठी योग्य शिक्षण आणि कौशल्ये असणे आवश्यक आहे.
- आर्थिक अडचणी: अनेक लोकांना शिक्षण घेण्यासाठी किंवा कौशल्ये मिळवण्यासाठी आर्थिक अडचणी येतात, ज्यामुळे ते स्पर्धेत मागे राहतात.
- सामाजिक अडथळे: जाती, लिंग, धर्म यांसारख्या सामाजिक कारणांमुळे काही लोकांना समान संधी मिळत नाहीत.
- तंत्रज्ञानाचा प्रभाव: ऑटोमेशन (Automation) आणि तंत्रज्ञानाच्या विकासामुळे काही नोकऱ्या कमी होत आहेत, त्यामुळे नवीन कौशल्ये शिकणे आवश्यक आहे.
- नोकरीची ठिकाणे: काही विशिष्ट ठिकाणीच नोकरीच्या संधी उपलब्ध असतात, त्यामुळे लोकांना स्थलांतर करण्याची गरज भासते, ज्यामुळे अनेक अडचणी येतात.
या सर्व कारणांमुळे रोजगाराचा हक्क मिळवणे एक मोठी अडथळ्याची शर्यत आहे.
0
Answer link
रोजगाराच्या समस्येचे महत्त्व:
- रोजगार ही व्यक्ती आणि समाजाच्या विकासासाठी अत्यंत महत्त्वाची गरज आहे.
- बेरोजगारीमुळे व्यक्ती आर्थिक अडचणीत येतात, ज्यामुळे त्यांच्या जीवनावश्यक गरजा पूर्ण करणे कठीण होते.
- बेरोजगारीमुळे सामाजिक समस्या वाढतात, जसे की गुन्हेगारी, अशांतता आणि नैराश्य.
- देशाच्या आर्थिक विकासासाठी रोजगाराची उपलब्धता आवश्यक आहे, कारण यामुळे उत्पादन आणि खप वाढतो.
- रोजगारामुळे व्यक्तीला आत्मविश्वास मिळतो आणि तो समाजात सक्रिय भूमिका घेण्यास सज्ज होतो.
- शिक्षण आणि कौशल्ये असूनही जर रोजगार उपलब्ध नसेल, तर युवा पिढी निराश होते, ज्यामुळे देशाच्या भविष्यावर नकारात्मक परिणाम होतो.
- रोजगारामुळे लोकांचे जीवनमान सुधारते आणि ते अधिक चांगले भविष्य निर्माण करू शकतात.
- सरकारने रोजगाराच्या संधी निर्माण करण्यासाठी विविध योजना आणि कार्यक्रम राबवणे आवश्यक आहे.
- रोजगार निर्मितीमुळे देशाच्या अर्थव्यवस्थेला चालना मिळते आणि गरिबी कमी होण्यास मदत होते.
- बेरोजगारी ही एक जागतिक समस्या आहे, ज्यावर तातडीने उपाय करणे गरजेचे आहे.
0
Answer link
रोजगाराची समस्या अनेक प्रकारे राजकीय समस्या बनते:
- मतदारांचा दबाव: बेरोजगारी वाढल्यास मतदार सरकारवर दबाव टाकतात. निवडणुकीत याचा परिणाम होऊ शकतो, कारण लोक रोजगाराच्या संधी निर्माण करण्याची मागणी करतात.
- राजकीय अस्थिरता: मोठ्या प्रमाणात बेरोजगारी असल्यास सामाजिक अशांतता वाढते, ज्यामुळे राजकीय अस्थिरता निर्माण होऊ शकते.
- धोरणात्मक हस्तक्षेप: सरकारला रोजगाराच्या संधी वाढवण्यासाठी धोरणे आणावी लागतात, जसे की सार्वजनिक क्षेत्रातील गुंतवणूक, कर सवलती, आणि कौशल्य विकास कार्यक्रम. या धोरणांवरून राजकीय वाद निर्माण होऊ शकतात.
- राजकीय घोषणा: नेते निवडणुकीत रोजगार निर्मितीची आश्वासने देतात, त्यामुळे ही समस्या राजकीय बनते.
- आर्थिक परिणाम: बेरोजगारीमुळे अर्थव्यवस्थेवर नकारात्मक परिणाम होतो, ज्यामुळे सरकारवर टीका होते आणि त्यांच्या धोरणांवर प्रश्नचिन्ह उभे राहतात.
थोडक्यात, रोजगाराची समस्या थेट लोकांच्या जीवनावर परिणाम करते आणि त्यामुळे ती एक महत्त्वाची राजकीय समस्या बनते.
0
Answer link
रोजगार (Employment) हा एक अत्यंत महत्त्वाचा सामाजिक आणि आर्थिक प्रश्न आहे. कोणत्याही देशाच्या विकासासाठी आणि नागरिकांच्या जीवनासाठी रोजगाराची उपलब्धता आवश्यक आहे.
रोजगाराच्या प्रश्नाची काही महत्त्वाची कारणे:
- लोकसंख्या वाढ: भारतासारख्या देशात लोकसंख्या वेगाने वाढत आहे. त्यामुळे, रोजगाराच्या संधींची उपलब्धता कमी पडते.
- शिक्षणाचा अभाव: आजही अनेक लोकांना चांगले शिक्षण मिळत नाही, त्यामुळे ते चांगल्या नोकरीसाठी पात्र ठरत नाहीत.
- कृषी क्षेत्रातील समस्या: शेतीत पुरेसे उत्पन्न मिळत नसल्यामुळे अनेक लोक शहरांकडे रोजगारासाठी स्थलांतर करतात, ज्यामुळे शहरांवर ताण येतो.
- औद्योगिकीकरण आणि तंत्रज्ञान: नवीन तंत्रज्ञानामुळे अनेक कामे कमी मनुष्यबळात होतात, ज्यामुळे रोजगाराच्या संधी कमी होतात.
रोजगार वाढवण्यासाठी उपाय:
- शिक्षण आणि कौशल्य विकास: लोकांना चांगले शिक्षण मिळावे आणि त्यांच्यात आवश्यक कौशल्ये विकसित व्हावी, यासाठी प्रयत्न करणे.
- उद्योग वाढवणे: नवीन उद्योग सुरू करण्यासाठी प्रोत्साहन देणे आणि उद्योगांना आवश्यक सुविधा उपलब्ध करून देणे.
- कृषी विकास: शेतीत नवीन तंत्रज्ञान वापरून उत्पादन वाढवणे आणि शेतकऱ्यांसाठी चांगले उत्पन्न सुनिश्चित करणे.
- ग्रामीण रोजगार: ग्रामीण भागात रोजगार निर्माण करण्यासाठी विशेष योजना राबवणे.
- स्वयंरोजगार: लोकांना स्वतःचा व्यवसाय सुरू करण्यासाठी मदत करणे.
रोजगार हा एक गुंतागुंतीचा प्रश्न आहे, ज्यावर अनेक स्तरांवर काम करणे आवश्यक आहे.
0
Answer link
बेरोजगारीचे अर्थव्यवस्थेवरील परिणाम स्पष्ट करा:
बेरोजगारीमुळे अर्थव्यवस्थेवर अनेक नकारात्मक परिणाम होतात. त्यापैकी काही खालीलप्रमाणे आहेत:
* **उत्पादन घट:** बेरोजगारीमुळे देशाच्या एकूण उत्पादनात घट होते. कारण, काम करू शकणाऱ्या लोकांचा productive कामांसाठी वापर होत नाही.
* **गरिबी वाढ:** बेरोजगारीमुळे लोकांचे उत्पन्न घटते, त्यामुळे गरिबी वाढते.
* **सामाजिक अशांतता:** बेरोजगारीमुळे समाजात असंतोष निर्माण होतो, ज्यामुळे गुन्हेगारी आणि सामाजिक अशांतता वाढू शकते.
* **सरकारी खर्चात वाढ:** सरकारला बेरोजगार लोकांसाठी सामाजिक सुरक्षा योजनांवर खर्च करावा लागतो, ज्यामुळे सरकारी तिजोरीवर भार पडतो.
* **गुंतवणुकीत घट:** बेरोजगारीमुळे मागणी घटते, त्यामुळे उद्योजक नवीन गुंतवणुकी करण्यास कचरतात.
* **मनुष्यबळाचा ऱ्हास:** दीर्घकाळ बेरोजगारीमुळे लोकांच्या कौशल्यांचा ऱ्हास होतो, ज्यामुळे त्यांची productive क्षमता कमी होते.
* **आरोग्यावर परिणाम:** बेरोजगारीमुळे लोकांच्या मानसिक आणि शारीरिक आरोग्यावर नकारात्मक परिणाम होतो.
याव्यतिरिक्त, बेरोजगारीमुळे अर्थव्यवस्थेची वाढ मंदावते आणि देशाच्या विकासावर विपरीत परिणाम होतो.
0
Answer link
भारतामध्ये, बेरोजगारी दर वेळोवेळी बदलत असतो आणि तो अनेक घटकांवर अवलंबून असतो. नीती आयोगानुसार (NITI Aayog) मे २०২৪ पर्यंतची आकडेवारी उपलब्ध नाही, त्यामुळे अचूक आकडेवारी देणे शक्य नाही.
तथापि, काही राज्यांमध्ये बेरोजगारी जास्त असण्याची शक्यता असते. सेंटर फॉर मॉनिटरिंग इंडियन इकॉनॉमी (CMIE) च्या आकडेवारीनुसार, मे २०२३ मध्ये हरियाणा, राजस्थान, बिहार आणि जम्मू आणि काश्मीर या राज्यांमध्ये बेरोजगारीचे प्रमाण जास्त होते.
सीएमआयई (CMIE) च्या आकडेवारीनुसार काही राज्यांचा बेरोजगारी दर (मे २०२३):
- हरियाणा: २४.२%
- राजस्थान: २२.२%
- बिहार: १७.६%
- जम्मू आणि काश्मीर: १६.२%
नवीनतम आकडेवारीसाठी, आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:
- सेंटर फॉर मॉनिटरिंग इंडियन इकॉनॉमी (CMIE): www.cmie.com
- राष्ट्रीय सांख्यिकी कार्यालय (NSO), सांख्यिकी आणि कार्यक्रम अंमलबजावणी मंत्रालय: mospi.nic.in