विधी
0
Answer link
स्त्रीचे गरोदरपण आणि बाळंतपण खूप आनंदाने साजरे केले जाते. प्राचीन काळी गरोदर स्त्रीचे डोहाळे जेवण केले जायचे. आज काल त्याला इव्हेंटचे स्वरूप आले आहे. प्राचीन भारतात, आईला फळे आणि इतर खाद्यपदार्थ भेटीच्या स्वरूपात दिले जात होते. त्यामुळे बाळाच्या वाढीसाठी त्याची मदत होत होती. कालांतराने स्वरूप बदलत गेले. सध्या त्या समारंभास डोहाळे जेवण किंवा ओटी भरण असे म्हणतात.
ओटी भरण म्हणजे काय?
ओटीभरणाची प्राचीन भारतीय परंपरा म्हणजे बेबी शॉवरच्या पाश्चात्य संकल्पनेसारखीच आहे. मातृत्वाचा तो एक उत्सव आहे. गरोदरपणाच्या अंतिम टप्प्यात असलेल्या महिलांसाठी हा सोहळा म्हणजे एक आधार यंत्रणा म्हणून कार्य करते. हिंदीमध्ये ह्या सोहळ्यास ‘गोध भराई’ असे म्हणतात.
देशाच्या विविध भागात हा समारंभ साजरा होतो:
१. बंगाल
बंगालमध्ये ह्या सोहळ्यास 'शाद' असे म्हणतात. स्वादिष्ट अन्नपदार्थांवर भर दिला जातो. गरोदरपणाच्या शेवटच्या महिन्यामध्ये हा कार्यक्रम केला जातो. या उत्सवाचा एक अनोखा पैलू म्हणजे बाळासाठी भेटवस्तू देऊ नयेत असे म्हटले जाते, कारण त्यामुळे दुर्दैव येते असे मानले जाते.
२. केरळ
सीमाधाम म्हणून हा विधी ओळखला जातो. बाळाच्या बुद्धिमत्तेला सर्वोतोपरी महत्त्व दिले जाते, जप आणि प्रार्थना या ध्येयासाठी समर्पित असतात, जवळजवळ ९० मिनिटे जप आणि प्रार्थना केली जाते.
३. तामिळनाडू
तामिळनाडू मध्ये ह्या सोहळ्यास "वालई कप्पू' म्हणून ओळखले जाते. अपवित्र घटकांपासून बचाव करण्यासाठी आईला लाल आणि हिरव्या बांगड्यांनी तसेच काळी साडी नेसून जाते. ह्या सोहळ्यादरम्यान किमान चार वेगवेगळ्या मंदिरांना भेटी देणे हा समारंभाचा एक महत्त्वाचा भाग असतो.
४. पंजाब
गरोदरपणाच्या सातव्या महिन्यात जवळच्या कुटुंबीयांसह 'गोध भराई' चा विधी केला जातो. सासूची मध्यवर्ती भूमिका असते. प्रार्थनेनंतर ती सुनेच्या मांडीवर फळे आणि नारळ असलेला दुपट्टा ठेवते.
५. गुजरात
गुजरात मध्ये हा समारंभ 'गोध भरणा' म्हणून ओळखला जातो. पंजाब प्रमाणेच गुजरातमध्ये सुद्धा सासूची भूमिका मध्यवर्ती असते. आईला बाजोत्थ म्हणून ओळखल्या जाणार्‍या वस्तूवर पाय रोवून बसलेले असते. मग, सासू तिच्या मांडीवर दागिने आणि इतर भेटवस्तू ठेवते.
६. महाराष्ट्र
महाराष्ट्रात हा समारंभ 'डोहाळे जेवण' म्हणून ओळखला जातो. ह्या मराठी शब्दाचा अनुवाद "अन्नाची लालसा पूर्ण करणे" असा होतो. नावावरूनच स्पष्ट होते की, ह्या समारंभामध्ये खाद्यपदार्थावर भर दिला जातो. भात आणि पुरणपोळी यांसारखे पदार्थ मेनूमध्ये असतात. या समारंभाचा एक रोमांचक पैलू म्हणजे मुलगा होणार की मुलगी हा खेळ खेळला जातो.
ओटीभरण कधी केली जाते?
भारत हा एक विशाल देश आहे आणि मातृत्वाचा हा उत्सव अगदी विशिष्ट पद्धतीनेच साजरा केला पाहिजे असे नाही. उदाहरणार्थ केरळमधील नायर समुदाय, गरोदरपणाच्या शेवटच्या महिन्यात हा सोहळा साजरा करतो. शेजारच्या तामिळनाडूमध्ये, कधीकधी गरोदरपणाच्या पाचव्या महिन्यात डोहाळेजेवण केले जाते. सातव्या किंवा अगदी नवव्या महिन्यात सुद्धा ते केले जाऊ शकते.
भारतीय बेबी शॉवरचे महत्त्व
भारतीय बेबी शॉवर एक सांस्कृतिक कल्पना आहे आणि त्याचा ऐतिहासिक संदर्भ पाहणे आवश्यक आहे. आधुनिक वैद्यकीय तंत्रज्ञानामुळे आणि विशेष काळजीमुळे, गरोदरपण तुलनेने सुरक्षित आहे. एका शतकापूर्वी अशी परिस्थिती नव्हती तेव्हा मृत्यू दर जास्त होता, अनेक स्त्रिया विविध वैद्यकीय गुंतागुंतांना बळी पडत होत्या. रक्तस्त्राव जास्त होत होता. ओटीभरण, कधीकधी, त्या स्त्रीसाठी शेवटचा उत्सव ठरत असे, म्हणूनच प्रार्थना हा समारंभाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे.
ओटीभरण कसे केले जाते?
- प्रार्थना हा बहुतेक ओटीभरणाच्या प्रसंगांचा एक आवश्यक भाग आहे. औपचारिक प्रार्थना केल्या जातात आणि मंत्र ऐकून पाठ केले जातात.
- इतर कोणत्याही प्रसंगाप्रमाणे, छान पोशाख करणे महत्वाचे आहे. तुम्हाला पारंपारिक पोशाख परिधान करायला सांगितले जाईल आणि तुम्हाला फुलांनी सजवले जाईल.
- देशाच्या अनेक भागांमध्ये, अभिषेकाच्या तेलांना एक विशेष स्थान आहे आणि अनेकदा कुटुंबातील ज्येष्ठ महिलांकडून अभिषेक केला जातो.
- मजा नसेल तर तो समारंभ कसला? बाळाला लक्षात घेऊन खेळ खेळले जातात आणि लिंगाचा अंदाज लावण्यापासून ते नाव निवडण्यापर्यंत विविध प्रकारचे खेळ असू शकतात.
- भारतीय बेबी शॉवर मध्ये, गाणे आणि नृत्य असणे अपरिहार्य आहे. तो परंपरांचा एक भाग आहे.
- काही प्रमाणात होणाऱ्या आईची छेडछाड केली जाते. मात्र, कोणालाही दुखावण्याचा हेतू न ठेवता हे सर्व चांगल्या विनोद बुद्धीने केले जाते.
- देशाच्या काही भागात फक्त महिला पाहुण्यांना परवानगी आहे.
- ओटी भरण ह्या समारंभाच्या नावाप्रमाणेच असतो. घरातील महिला मिठाई आणि फळांनी होणाऱ्या आईची ओटी भरतील.
- गर्भवती मातेला आरामदायी ठिकाणी बसवले जाईल. तिथे तिचे मित्रमैत्रिणी आणि नातेवाईक येऊन तिला आशीर्वाद देऊ शकतील.
- ह्या समारंभात आईला विविध भेटवस्तू दिल्या जातात. त्यामध्ये बांगड्या, साड्या आणि इतर कपडे इत्यादींचा समावेश असू शकतो. अनेक समुदायांचा असा विश्वास आहे की बाळाच्या जन्मानंतरच बाळासाठी भेटवस्तू दिल्या जाव्यात.
ओटीभरण सोहळा अधिक आनंददायी करण्यासाठी काही टिप्स :
१ . योग्य
तुमच्या बाळाला कोणताही शारीरिक किंवा मानसिक त्रास होऊ नये म्हणून तुम्ही समस्यांना सामोरे जावे चांगले . ह्या समुच्चयांवर सर्व मदतस अजबात संकोच साधना करू नका . सर्व मित्र मैत्रिणी आणि कुटुंबियांवर सोपवा . तुम्ही तुमची इव्हेंट प्लॅनर देखील मदत करू शकता .
२ . तु
हे समारंभ सदस्य गरोदर स्त्री वर आवश्यक आहे . समारंभाच्या आणि नंतर पुरेशी आधी घेतलेली खात्री करा . समारंभाच्या ठिकाणी तुमच्यासाठी ठेवा , तुमच्यासाठी जागा बसता येईल .
३ . सू
समारंभावर परिणामाचा अनपेक्षित अनुभव होऊ शकतो . उन्हाळ्यात , कडक सिल्क किंवा भरतकाम असलेल्या साड्या घालणे , कारण घाम अनेक करू शकतो . हिवाळ्यात , जर तुम्हाला खूप थंड वाटत असेल तर देशाला कोट अजबात संकोच करू नका .
४ . प्रतिबंधित खाणे
समंभात आजूबाजूला खूप चांगले खाद्यपदार्थ स्थान , ते पदार्थ खाण्याचा मोह होऊ शकतो . लक्षात ठेवा की तुमचा आहार महत्त्वाचा आहे . हे पदार्थ खाल्ल्याने छातीत जळजळ आणि रक्तातील साखरेमध्ये चढ - उतारा ही समस्या उद्भवू शकतात .
५ . पाहुण्यांचे मनोरंजन
आपल्या पाहण्या समाधानी आणि आनंदी आनंदी हे चांगले समारंभ होण्यासाठी आपल्याला खात्री आहे . लोकाच्‍या भागाच्‍या ठिकाणी , तुम्ही कार्यक्रम ठिकाणी हातावर काढण्यासाठी कलाकार ठेवू शकता .
६ . भेटवस्तू
तुम्‍हाकडे मदतीसाठी तुम्हाला मदत करा किंवा सर्व पाहुण्‍याचे आभार मानत असल्यास , तुम्ही त्यांना भेटू शकता . पारंपरिक दुपट्टे किंवा एखादे आभार प्रदर्शन करणारे कार्ड सुद्धा तुम्ही देऊ शकता.
भारतीय बेबी कल्पनासाठी
लोक ओटीभरण हा एक परंपरागत समारंभ आहे , आपण त्या समारंभाला काही बदल करावयाचे असल्यास काही निर्बंध नाहीत . खाली काही कल्पना आहेत ज्या तुम्ही
१ . बेबी थीम
ओटी भरण समारंभासाठी तुम्ही थीमू शकता . सर्वात लोकप्रिय विषय म्हणजे एक बेबी थीम . या थीममध्ये पेपर प्लेट्सपासून नॅपकिन्सपर्यंत प्रत्येक गोष्टीवर बाळाचे चित्र असते .
२ . पॉटलक
केटरिंगसाठी खूप पैसे खर्च होऊ शकतात आणि अन्न वाया जाऊ शकते . मेनूमध्ये हे तुम्ही आणि तुमची कायत्री आहे ती पदार्थ तुम्ही निवडू शकता आणि प्रत्येक व्यक्तीला निवडून तयार करू शकता .
३ . आईचे लाड करणे
ओटी भरणाच्या सोहळ्याचा उद्धेश म्हणजे तुमचा लाड करून . सर्व समभावाचा दाखवा महत्त्वाचा महत्त्वाचा देश तुम्हाला बरा वाटतो आहे . गरोदर स्त्रीला स्पा आणि सलूनची कुपन्स सुद्धा तुम्ही मदत करू शकता .
४ . अनुकूल आहार
जर तुमचेच डोहाळे असतील तर तुम्हाला ते खाण्यावर निर्बंध का ? येथे तुम्ही काही गोष्टी बदलू शकता . फक्त पौष्टिक स्नॅक्स आणि गरोदर वातावरण अनुकूल असे पदार्थ तयार केले पाहिजेत .
५ . डू इट फॉर युअर सेल्फ ( डीआयवाय ) बेबी कॅमेरा
. _ एक डीआयवायबी पर्याय त्यामध्ये तुमचा बेचा वापर करू शकतो . पाहुण्या बनवलेल्या रिबन्सला हात पुढे करू शकतात , चार्ट पेपरपासून सजावट करतात आणि भेटवस्तू देखील हाताने तयार करू शकतात .
६ . पर्यावरण अनुकूल थीम
तुम्ही निसर्गप्रेमी आहात का ? आरोग्य आल्हाददायक असल्यास , ओवरणाचा समारंभ घर भरटी आयोजित करू शकतो . ईएनईएन प्लास्टिक वापरु नये , त्याचा प्रदर्शक प्लॅटफॉर्म्स आणि तुम्ही कपाट वापरू शकता . प्लास्टिकचे चमचे हाताने खाण्यास प्रोत्साहन आणि वातावरण सजावट करा .
जेव्हा तुम्ही मातृत्वाच्या प्रवासात असताना तुमच्या सभोवतालच्या सर्वांच्या पाठिंबाची तुम्हाला गरज असते . अशाप्रकारे ओव्याचा समारंभ केला भर । चिंता , निद्रानाश आणि पंच समस्या तुम्हाला येत असतात , तेव्हा तुमच्या आणि मित्रमैत्रिणींच्या सहवासात राहण्याचा हा उत्सव तुमच्यासाठी एक ब्रेक उत्तम ठरू शकतो !
1
Answer link
सुतक म्हणजे काय? सुतक कसे आणि किती दिवस पाळायचे असते
सुतक ही हिंदु धर्मातली एक प्रथा आहे. घरातील एखाद्या व्यक्तीचे निधन झाल्याच्या क्षणापासून सुतक सुरू होतं. सुतकाचे काही नियम असतात जे त्या घरात पाळले जातात. नात्यातल्या व्यक्तीच्या मृत्यूनंतर काही दिवस सुतक पाळले जाते. नाते किती जवळचे आहे यावर सुतकाचे दिवस अवलंबून असतात. ही सर्व माहिती पंचांगात असते. बाहेरगावच्या माणसाठी मृत्यूची वार्ता समजल्यानंतर सुतक सुरू होते. सुतक म्हणजेच अशौच, मृत माणसाबद्दल धरावयाचा विटाळ. सुतकालाच अशौच असेही म्हटले जाते. व्यक्तीच्या निधनानंतर 1 ते 13 दिवस अशौच पाळण्याची प्राचीन प्रथा आहे.
सुतक कसे पाळावे नियम
सुतकामध्ये घरातील देवपूजा व कोणतेही मंगल कार्य करू नये अथवा कुठल्याही मंगल कार्यास जाऊ नये.
कुठल्याही देवळात जाऊ नये मात्र देवतेचे बाहेरून दर्शन घेण्यास हरकत नाही.
आपला जो नित्यक्रम आहे तो करावा, उदाहरणार्थ हरिपाठ वाचन, गायत्री मंत्र सोडून इतर नाम जप, किर्तन, प्रवचन करण्यास हरकत नाही.
नित्याची नोकरी, कामधंद्यास जायला हरकत नाही. मात्र ज्याने अग्नी दिला आहे, त्याने वरील कोणत्याही गोष्टी करू नयेत व दहा दिवस घराबाहेर जाऊ नये.
सुतकामध्ये पलंग, गादीवर झोपू नये.
दररोज आंघोळ करावी मात्र कपाळाला तिलक लाऊ नये.
अत्तर किंवा सेंट वापरू नये.
नवीन वस्त्र परिधान करू नये. बाकी नित्याचे व्यवहार चालू ठेवावेत.
दहाव्या व अकराव्या दिवशी घरातील सर्वांनी डोक्यावरून आंघोळ करावी, सूतकातील सर्व कपडे धुवावीत आणि घरात गोमूत्र शिंपडावे.
अकराव्या दिवशी कपाळाला कुंकू, टिकली किंवा गंध लावावे.
या आत्म्याला पुढील गतीकरता अकरावा, बारावा व तेराव्या दिवशीचे विधी करावे.
चौदाव्या दिवशी घरात निधनशांत व उदकशांत करावी आणि मगच घरातील देवपूजा करावी. त्या दिवशी खांदेकऱ्यांना, नातेवाईकांना गोडाचे भोजन द्यावे. संध्याकाळी अग्नी देणाऱ्याने डोक्यावर नवीन टोपी घालावी. खांद्यावर टॉवेल किंवा उपर्णे घ्यावे व शंकराच्या मंदिरात जाऊन गाभाऱ्यात तुपाचे निरांजन लावून ठेवावे, शंकर ही मृत्यूची देवता आहे, आत्म्यास सद्गती प्राप्त व्हावी व कुटुंबातील सर्वांचे रक्षण करावे, अशी प्रार्थना करून डोक्यावरील टोपी व उपर्णे तेथेच काढून ठेवावे. लावलेले निरांजन घरी आणू नये.
या लोकांना सुतक नसते
मरणाच्या इच्छेने उपवास करून देह ठेवणे, शस्त्राने, विष पिऊन, पाण्यात बुडी घेऊन, फाशी घेऊन, पर्वतावरून किंवा उंचावरून उडी मारून इ. कारणाने मृत असता किंवा आत्महत्या केली असता अशौच नाही म्हणजे सुतक नसतं.
तसेच गुरुहत्या करणारा वगैरे अशा प्रकारच्या व्यक्तीचे दाहकर्म करू नये अथवा त्याचे शौचही पाळू नये. नास्तिक, नीच कर्म करणारे, पितृकर्म न करणारे अशा लोकांकडे जेवण सुद्धा करू नये तसेच पाणी सुद्धा पिऊ नये.
आधार : निर्णयसिंधू, गरूड पुराण
विविध ठिकाणी आपल्या परंपरेनुसार पाळले जाणरे नियम
व्यक्तीचे निधन झालेल्या घरातील कोणत्याही स्त्री व पुरूषाने तिलक किंवा टिकली लावू नये.
घरामध्ये दहा दिवस काळा चहा सोडून काहीही बनवत नाही.
शेजारील किंवा इतर नातेवाईक अन्न आणून देतात ते ग्रहण केलं जातं.
घरात अन्न शिजवणारे त्यात फोडणी घालत नाही.
सुतकामध्ये केस व दाढी कापत नाही.
सुतक घरासोबत भावकी तसेच आडनाव बंधूनाही असत.
सुतकात घरातील सदस्य बाहेर पडत नाही.
दहाव्या दिवशी दशक्रिया विधी असतो ज्यात पिंडाला कावळा शिवला म्हणजे निधन झालेल्या व्यक्तीच्या आत्म्याला शांती मिळाली असे मानले जाते.
दहावा झाल्यानंतर सुतक फिटलं जातं.
दहाव्याच्या विधीला निधन झालेल्या व्यक्तीच्या घरातील पुरूष व्यक्तींचा टक्कल केला जातो.
दहावा झाल्यानंतर तिसर्‍या दिवशी तेरावा विधी केला जातो.
तेराव्या विधीला नातेवाईकांना बोलावतात आणि गोडधोड खायला केलं जातं.
या दिवशी मयत व्यक्तीच्या कुटुंबातील पुरूष सदस्यांना गंध लावून त्या परिवाराच सुतक संपत.
स्त्रियाही दहाव्या किंवा तेराव्यानंतर टिकली किंवा गंध लावायला सुरू करतात.
पार्थिव स्मशानात पोहोचवून आलेले लोक घरी गेल्यावर अंघोळ का करतात
शास्त्रात सांगितले आहे की मृतात्म्याभोवती नकारात्मक ऊर्जा निर्माण झालेली असते. निधनामुले वातावरणातील सकारात्मकता, चैतन्य लोप पावलेलं असतं तसेच स्मशानातही होणारी कार्यं ही नकारात्मक प्रभाव पाडत असतात. येथे मृत व्यक्तीचं स्थूल शरीर जरी दहन होत असलं तरी सूक्ष्म शरीर काही काळ या ठिकाणीच वास्तव्य करून राहत ज्यामुळे नकारात्मक ऊर्जा निर्माण होत असते. या ऊर्जेचा मनावर वाईट परिणाम होण्याची शक्यता नाकारता येत नाही. तसेच अंत्यदर्शनामुळे मनावर एक प्रकारचे मृत्यूचे सावट आलेलं असतं. या सर्व विचारांना तसेच भावनांना मनातून काढण्यासाठी स्नान करण्याची पद्धत आहे. स्नान केल्यावर आपोआप शूचिर्भूत झाल्यासारखे वाटते त्यामुळे अंत्यदर्शनानंतर स्नान करायची पद्धत आहे.
तसेच यामागील वैज्ञानिक कारण बघितले तर मृतदेह हळूहळू सडण्यास सुरूवात होते आणि त्यामुळे वातावरणात अनेक प्रकारचे सूक्ष्म किटाणू पसरतात. स्मशानातील वातावरणातही अशा किटाणूंची संख्या कितीतरी पटीने वाढलेली असते. या किटाणूंचा संसर्ग होऊन त्याचे आपल्या शरीरावर घातक परिणाम होऊ नये यामुळे स्नान करून स्वच्छ होणं हे वैज्ञानिक दृष्टिकोनातून आवश्यक आहे.
2
Answer link
माझ्या मावस बहिणीचे लग्न ठरले होते,तर सर्व नातेवाईक जमलो होतो केळवण करण्यासाठी, माझा लहान भाऊ सर्व पहात होता,सारखं केळवण,केळवण ऐकलं होतं,तर जेवण वगैरे झाल्यावर अगदी निरागस पणे त्याने विचारलं, केळवण सम्पलं का..? पण मला केळी कुठेच नाही दिसली..!!!
गमतीचा भाग झाला तो..
तर, लग्न,मुंज करायचे ठरल्यानंतर मुलगी/मुलगा ,मुंजा आणि त्यांचे आई-वडील,आजी-आजोबा वगैरे घरातील माणसांना जवळचे नातेवाईक, ओळखीचे लोक आपल्या घरी रीतसर आमंत्रण देऊन जेवायला बोलावतात त्याला केळवण म्हणतात.
कार्य ठरलेल्या घरात हजार कामे असतात,अशा वेळी स्वयंपाक वगैरे चा वेळ वाचतो.
तसेच पूर्वी लग्न झाले की मुलगी एकदा सासरी गेली की सम्पर्काची-दळणवळणाची साधने कमी असल्याने भेटीगाठी फार कमी होत, तसेच मुंज झाल्यावर मुलगा गुरुगृही जाई. तर ह्या केळवणाच्या निमित्ताने निवांत भेटणे,कोडकौतुक वगैरे करता येणे हा उद्देश असावा असे माझे मत आहे
केळवण हा काही धार्मिक विधी नाही,त्या मुळे बोलावलेल्या पाहुण्यांचे योग्य आदरातिथ्य करणे, ऐपतीप्रमाणे ओटी भरणे,भेटवस्तू देणे, इतकंच करतात
एकंदरीत 2 कुटुंबातील संबंध प्रेमाचे रहावेत ह्या उद्देशाने समाजप्रिय माणसाने सुरू केलेली प्रथा,इतकाच साधा उद्देश असावा
0
Answer link
लग्नाची पत्रिका (लग्नपत्रिका) वधू आणि वर दोघांकडील नातेवाईक आणि मित्रमंडळींना पाठवली जाते. त्यामुळे ती दोघांकडील असते.
परंतु,
पत्रिका छापण्याची आणि वाटण्याची जबाबदारी साधारणपणे वराकडील लोकांची असते. त्यामुळे, बहुतेक वेळा पत्रिका वराकडील मानली जाते. काहीवेळा दोन्हीकडील मंडळी वाटून घेतात.
ingatale.com या वेबसाइटनुसार, पूर्वी पत्रिका छापणे आणि वाटणे हे वराचे वडील किंवा कुटुंबातील सदस्य करत असत.
ingatale.com
2
Answer link
चंडी हे देवी दुर्गेचे एक नाव आहे. नवरात्रीच्या काळात सप्तशतीचा पाठ केला जातो त्यालाच चंडीपाठ म्हणतात.
चंडीपाठाचे फायदे:
मार्कंडेयपुराणात चंडीदेवीचे माहात्म्य सांगितले असून त्यात तिच्या अवतारांचे आणि पराक्रमांचे विस्ताराने वर्णन केले आहे. त्यातील जवळजवळ सातशे श्लोक एकत्र घेऊन ‘श्री सप्तशती’ नावाचा एक ग्रंथ देवीच्या उपासनेसाठी निराळा काढलेला आहे. ‘सुख, लाभ, जय इत्यादी अनेक कामनांच्या पूर्तीसाठी या सप्तशतीचा पाठ करावा’, असे सांगितले आहे. हा पाठ विशेषतः आश्विनातील नवरात्रीत करतात. काही घराण्यांत तसा कुलाचारही असतो. पाठ केल्यानंतर हवनही करायचे असते. या सगळ्याला मिळून ‘चंडीविधान’ असे म्हणतात.
2
Answer link
पत्रिका जुळल्या आणि नवरा-नवरींची एकमेकांची पसंती झाली की वधू-वरांच्या कुटुंबीयाकडील लोक लग्न ‘पक्के’ करण्यासाठी हा विधी साखरपुडाकरतात. पूर्वी या विधीला ‘कुंकू लावणे’म्हणत.अगदी पूर्वी ह्या विधीला अजिबात महत्त्व नव्हते. परंतु त्याविषयी धार्मिक विधी व मंत्र मात्र अस्तित्वात आहेत. प्रथम वराचा पिता चार नातेवाईक व प्रतिष्ठित लोकांना घेऊन कन्येच्या पित्याकडे जातो व आपल्या मुलासाठी त्यांच्या कन्येला विवाहाची मागणी घालतो. कन्येचा पिता घरच्यांची व मुलीची संमती घेऊन होकार कळवितो. सर्वांच्यादेखत वरपिता व वधूपिता हा विवाह निश्चित झाल्याचे जाहीर करतात. ह्याला वाङनिश्चय म्हणतात. म्हणजेच या विवाहाचा तोंडी व्यवहार पक्का झाला. हा विधी काही ठिकाणी गुरुजींमार्फत संस्कृतमधून होतो.
त्यानंतर लगेच साखरपुडा हा विधी केला जातो. वरपिता मुलीला कुंकू लावून साडी-चोळी व नारळ देतो आणि या शुभप्रसंगी तोंड गोड करण्यासाठी साखर देतो. म्हणून या विधीला ‘साखरपुडा’ असे नाव प्राप्त झाले आहे. हल्ली साखरेऐवजी पेढयाचा पुडा मुलीला देण्याची पध्दत आहे. तसेच ऐपतीनुसार मुलीला सोन्या-हि-याचा दागिनाही देतात. बहुधा हा दागिना म्हणजे अंगठीच असते. मुलीचा पिताही भावी जावयाची पूजा करून त्याला पोषाख देतो व सोन्याची किंवा खडयाची अंगठी देतो. हल्ली मुलगा-मुलगी यांनीच एकमेकांना अंगठी घालण्याची पध्दत प्रचलीत आहे. या समारंभानंतर चहा-फराळाचे आदरातिथ्य मुलीच्या वडिलांकडून केले जाते.
प्रत्येकाच्या हौशीनुसार व ऐपतीनुसार हा विधी हल्ली खूप मोठया प्रमाणावरही साजरा केला जातो. कित्येकदा हा ‘लघु-विवाहसोहळा’च असतो. कार्यालय घेऊन, जेवणावळ घालून वाजतगाजत हा विधी केला जातो. यानंतर प्रत्यक्ष विवाह होईपर्यंत मुलगा-मुलगी यांना एकमेकांचा अधिक सहवास घडावा, नीट परिचय व्हावा या उद्देशाने एकमेकांना वारंवार भेटणे थोडया प्रगतशील पालकवर्गाने मान्य केलेले आहे. प्रत्यक्ष विवाहबध्द होण्यापूर्वीचा हा ‘फुलपाखरी’ आनंदाचा काळ माणसांच्या आयुष्यातील सर्वात सुखाचा काळ म्हणून गणला जातो.
यानंतर वधू-वर व त्यांचे कुटुंबीय यांच्या सोयीनुसार लग्नाचा मुहूर्त शोधला जातो. पूर्वी अशी पध्दत होती की दिवाळी नंतर तुळशीचे लग्न झाल्याशिवाय कोणताच लग्नमुहूर्त काढला जात नसे. हल्ली मात्र ही प्रथा पूर्णपणे पाळली जात नाही. हल्ली कार्यालयाच्या उपलब्धतेनुसार लग्नाची तिथी निश्चित होते. निमंत्रण पत्रिका छापल्या जातात. चांगला मुहूर्तपाहून प्रथम आपल्या कुलदैवताला मंगलकार्याला येण्याचे निमंत्रण केले जाते. निमंत्रणपत्रिका देताना तांदूळ व कुंकू एकत्र करून अक्षता तयार करतात व अक्षता आणि सुपारी घेऊन निमंत्रणासाठी वधू – वराचे आईवडील देवाला जातात. त्यानंतर मित्रमंडळी व नातेवाईक यांना निमंत्रणपत्रिका वाटल्या जातात व विवाहासाठी निमंत्रित केले जाते.
साखरपुडयापासून ते विवाहाच्या मधील काळात वधूचा पोशाख व दागदागिने यांची तसेच वराचा पोशाख यांची खरेदी केली जाते. ऐपतीनुसार वरपक्षाकडून वधूला वस्त्रे व दागिने खरेदी केले जातात. त्याचप्रमाणे वधूपक्षाकडूनही वरासाठी एखादा दागिना व वरमाई आणि इतर मानापानाच्या साडया, कापडे इत्यादींची खरेदी केली जाते. या कापडखरेदीला ‘बस्ता बांधणे’ असे नाव आहे.