
सरकारी धोरण
नीती आयोगाची स्थापना १ जानेवारी, २०१५ रोजी करण्यात आली.
अधिक माहितीसाठी, आपण नीती आयोगाच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट देऊ शकता:
सरकारी कंपनी (Government Company):
सरकारी कंपनी म्हणजे अशी कंपनी, ज्यामध्ये सरकारची ५१% किंवा त्याहून अधिक भागीदारी असते. ह्या कंपन्या कंपनी कायदा, २०१३ अंतर्गत नोंदणीकृत असतात.
उदाहरण:
- भारत हेवी इलेक्ट्रिकल्स लिमिटेड (BHEL)
- स्टील अथॉरिटी ऑफ इंडिया लिमिटेड (SAIL)
- ऑइल अँड नॅचरल गॅस कॉर्पोरेशन (ONGC)
सरकारी कंपनीची वैशिष्ट्ये:
- नोंदणीकृत कंपनी: ह्या कंपन्या कंपनी कायदा, २०१३ अंतर्गत नोंदणीकृत असतात.
- व्यवस्थापन: कंपनीचे व्यवस्थापन सरकारद्वारे नियुक्त संचालक मंडळाद्वारे केले जाते.
- वित्तीय स्वायत्तता: ह्या कंपन्यांना त्यांचे निर्णय घेण्यासाठी बऱ्याच अंशी वित्तीय स्वायत्तता असते.
- उत्तरदायित्व: ह्या कंपन्या सरकार आणि जनतेला उत्तरदायी असतात.
उद्देश:
- आर्थिक विकास करणे.
- रोजगार निर्मिती करणे.
- सामाजिक कल्याण करणे.
अधिक माहितीसाठी तुम्ही खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:
1. देशाचे संरक्षण:
- बाह्य आक्रमणांपासून देशाचे रक्षण करणे हे सरकारचे प्राथमिक कर्तव्य आहे.
- देशाच्या सीमा सुरक्षित ठेवण्यासाठी लष्करी सज्जता आवश्यक आहे.
2. न्याय व्यवस्था:
- कायद्याचे पालन करणे आणि न्याय देणे: नागरिकांच्या मालमत्तेचे आणि हक्कांचे संरक्षण करण्यासाठी न्यायव्यवस्था आवश्यक आहे.
- गुन्हेगारी रोखणे: गुन्हेगारांना शिक्षा देणे आणि कायद्याचे उल्लंघन करणाऱ्यांवर नियंत्रण ठेवणे.
3. सार्वजनिक बांधकाम:
- पायाभूत सुविधा: रस्ते, पूल, कालवे, आणि बंदरे यांसारख्या सार्वजनिक सुविधा निर्माण करणे आणि त्यांची देखभाल करणे.
- व्यापार आणि वाणिज्य: व्यापार आणि वाणिज्य सुरळीत चालावे यासाठी आवश्यक सुविधा पुरवणे.
4. शिक्षण:
- शिक्षणाला प्रोत्साहन: नागरिकांमध्ये शिक्षण प्रसार करणे, जेणेकरून ते सुजाण नागरिक बनू शकतील.
- ज्ञानवृद्धी: ज्ञानाला प्रोत्साहन देण्यासाठी शिक्षण संस्थांना मदत करणे.
ॲडम स्मिथ यांच्या विचारांनुसार, सरकारने हे सुनिश्चित केले पाहिजे की व्यक्ती आणि व्यवसाय त्यांच्या स्वतःच्या हिताचे अनुसरण करू शकतील, ज्यामुळे संपूर्ण समाजाला फायदा होईल.
शासन निर्णय (Government Resolution किंवा GR) म्हणजे महाराष्ट्र शासनाच्या एखाद्या विभागाद्वारे काढण्यात आलेला औपचारिक आदेश किंवा निर्देश.
हे शासन निर्णय खालील बाबींसाठी असू शकतात:
- नवीन धोरणे जाहीर करणे.
- existing धोरणांमध्ये बदल करणे.
- शासकीय योजनांची अंमलबजावणी करणे.
- विशिष्ट विषयांवर मार्गदर्शन सूचना जारी करणे.
शासन निर्णय महत्वाचे का असतात?
- हे सरकारचे अधिकृत दस्तऐवज असतात.
- ते शासकीय कामकाज आणि निर्णय प्रक्रियेत पारदर्शकता आणतात.
- नागरिकांना शासकीय धोरणे आणि योजनांची माहिती देतात.
तुम्ही शासन निर्णय कुठे शोधू शकता?
- महाराष्ट्र शासनाच्या अधिकृत संकेतस्थळावर (maharashtra.gov.in) https://maharashtra.gov.in/
- संबंधित विभागाच्या वेबसाइटवर.
टीप: शासन निर्णय हा एक महत्त्वाचा शासकीय दस्तऐवज आहे, त्यामुळे तो काळजीपूर्वक वाचून समजून घेणे आवश्यक आहे.
सरकारी हस्तक्षेप म्हणजे सरकारद्वारे बाजारात किंवा अर्थव्यवस्थेत ढवळाढवळ करणे होय. हे हस्तक्षेप विविध मार्गांनी केले जाऊ शकतात:
- कायदे आणि नियम: सरकार विशिष्ट उद्योग किंवा क्षेत्रांसाठी नियम बनवते.
- कर आणि अनुदान: करांच्या माध्यमातून सरकार महसूल गोळा करते आणि अनुदाने देऊन विशिष्ट उद्योगांना प्रोत्साहन देते.
- किंमत नियंत्रण: काही वस्तू व सेवांच्या किमती सरकार ठरवते.
- व्यापार नियंत्रण: आयात आणि निर्यातीवर सरकार नियंत्रण ठेवते.
उद्देश:
- अर्थव्यवस्थेला स्थिर ठेवणे.
- सामाजिक कल्याण सुनिश्चित करणे.
- बाजारपेठेतील अपयश सुधारणे.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील लिंकला भेट देऊ शकता:
निती आयोगाचे सध्याचे सदस्य खालीलप्रमाणे आहेत:
- अध्यक्ष: भारताचे पंतप्रधान (सध्या: नरेंद्र मोदी)
- उपाध्यक्ष: सुमन बेरी
- मुख्य कार्यकारी अधिकारी (CEO): बी.व्ही.आर. सुब्रमण्यम
- पूर्णवेळ सदस्य:
- व्ही.के. सारस्वत
- रमेश चंद
- अरविंद वीरमानी
- पदसिद्ध सदस्य:
- राजनाथ सिंह, संरक्षण मंत्री
- अमित शाह, गृहमंत्री
- निर्मला सीतारमण, अर्थमंत्री
- नरेंद्र सिंह तोमर, कृषी मंत्री
अधिक माहितीसाठी, आपण निती आयोगाच्या अधिकृत वेबसाइटला भेट देऊ शकता: निती आयोग