
संभाषण कौशल्ये
परिणामकारक बोलण्यात अनेक प्रकारचे अडथळे येऊ शकतात, त्यापैकी काही महत्त्वाचे अडथळे खालीलप्रमाणे आहेत:
- शारीरिक अडथळे: शारीरिक अडचणी जसे की श्रवणदोष, स्पष्ट बोलण्यात अडचण, किंवा इतर शारीरिक समस्याresultant communication मध्ये बाधा आणू शकतात.
- भाषिक अडथळे: योग्य शब्दांचा वापर न करणे, व्याकरण अशुद्ध असणे, किंवा अपरिचित भाषेचा वापर करणे हे भाषिक अडथळे निर्माण करतात.
- मानसिक अडथळे: भीती, आत्मविश्वास नसणे, नकारात्मक विचार, किंवा ताणतणावResultant communicationमध्ये अडथळा निर्माण करू शकतात.
- सांस्कृतिक अडथळे: भिन्न सांस्कृतिक पार्श्वभूमी असलेले लोक वेगवेगळ्या प्रकारे संवाद साधू शकतात, ज्यामुळे गैरसमज निर्माण होऊ शकतात.
- पर्यावरणात्मक अडथळे: आवाज, गर्दी, किंवा इतर distracting elementsresultant communicationमध्ये व्यत्यय आणू शकतात.
- तंत्रज्ञानाचा अभाव: तंत्रज्ञानाचा योग्य वापर न केल्यास communicationमध्ये अडचणी येतात, जसे की network connectivity नसणे किंवा outdated software वापरणे.
- अस्पष्ट संदेश: संदेश स्पष्ट आणि संक्षिप्त नसल्यास, तो समजायला कठीण होतो आणि गैरसमज निर्माण होऊ शकतात.
- ऐकण्यात अयशस्वी: समोरच्या व्यक्तीला लक्षपूर्वक न ऐकल्यास किंवा त्यांचे म्हणणे न समजल्यास communication व्यवस्थित होत नाही.
हे काही प्रमुख अडथळे आहेत जेResultant communicationमध्ये बाधा आणू शकतात. या अडथळ्यांवर मात करण्यासाठी योग्य उपाययोजना करणे आवश्यक आहे.
भाषणाचे निवेदन (Language Narration) कसे करावे याबद्दल काही महत्वाचे मुद्दे खालीलप्रमाणे:
- विषयाची निवड: प्रथम आपल्या भाषणाचा विषय निश्चित करा.
- संशोधन: विषयावर पुरेसे संशोधन करा. संबंधित माहिती, आकडेवारी, उदाहरणे गोळा करा.
- मांडणी: भाषणाची व्यवस्थित मांडणी करा. प्रस्तावना, मध्यभाग आणि समारोप असा क्रम असावा.
- सराव: आरशासमोर किंवा मित्रांसमोर भाषणाचा सराव करा.
- सुरुवात: प्रभावी प्रस्तावनेने सुरुवात करा. श्रोत्यांचे लक्ष वेधून घ्या.
- भाषा: सोपी आणि स्पष्ट भाषा वापरा. क्लिष्ट शब्द टाळा.
- उदाहरणं: विषयाला सोप्या पद्धतीने समजावण्यासाठी समर्पक उदाहरणं द्या.
- आवाज: आवाज स्पष्ट आणि पुरेसा ठेवा. आवाजात चढ-उतार ठेवा जेणेकरून भाषण रटाळ वाटणार नाही.
- हावभाव: योग्य हावभाव आणि देहबोलीचा (body language) वापर करा.
- आत्मविश्वास: आत्मविश्वासपूर्ण बोला.
- श्रोत्यांशी संपर्क: श्रोत्यांशी थेट संपर्क साधा. त्यांच्याकडे पाहून बोला.
- प्रश्नोत्तरे: भाषणाच्या शेवटी प्रश्नोत्तरांसाठी वेळ ठेवा.
- सारांश: भाषणाच्या शेवटी मुख्य मुद्द्यांचा थोडक्यात सारांश सांगा.
- धन्यवाद: श्रोत्यांचे आभार माना.
- वेळेचे व्यवस्थापन करा.
- श्रोत्यांच्या आवडीनिवडीनुसार भाषणात बदल करा.
१. स्पष्टता (Clarity):
- बोलताना शब्द आणि वाक्ये स्पष्ट असावीत.
- ऐकणाऱ्याला विचारलेल्या गोष्टी चटकन समजायला हव्यात.
२. आत्मविश्वास (Confidence):
- आत्मविश्वासपूर्ण बोलण्याने শ্রোत्यांवर सकारात्मक प्रभाव पडतो.
- विषयाची चांगली माहिती असल्यास आत्मविश्वास वाढतो.
३. भाषेचा योग्य वापर (Proper use of language):
- परिस्थितीनुसार योग्य भाषेचा वापर करणे महत्त्वाचे आहे.
- शब्दांची निवड श्रोत्यांना समजेल अशी असावी.
४. आवाज आणि वेग (Voice and Pace):
- आवाज योग्य पातळीवर ठेवावा, जो सर्वांना ऐकू जाईल.
- बोलण्याची गती স্বাভাবিক असावी, खूप जास्त किंवा कमी नसावी.
५. देहबोली (Body Language):
- देహबोली सकारात्मक असावी.
- डोळ्याने संपर्क साधणे (Eye contact) महत्त्वाचे आहे.
- हावभाव आणि चेहऱ्यावरील অভিব্যক্তি बोलण्याला साथ देणारी असावी.
६. श्रोत्यांचे भान (Audience awareness):
- श्रोत्यांना काय हवे आहे, हे ओळखून बोलावे.
- त्यांच्या आवडीनिवडीनुसार विषय मांडावा.
७. विषयाचे ज्ञान (Knowledge of the subject):
- ज्या विषयावर आपण बोलणार आहोत, त्याचे पुरेसे ज्ञान असावे.
- तथ्ये आणि आकडेवारी अचूक माहीत असावी.
८. ऐकण्याची कला (Listening skills):
- चांगले वक्ते होण्यासाठी चांगले श्रोता असणे आवश्यक आहे.
- दुसऱ्यांचे म्हणणे शांतपणे ऐकून त्यावर प्रतिक्रिया देणे महत्त्वाचे आहे.
९. feedback घेण्याची तयारी (Preparedness to take feedback):
- आपल्या बोलण्यावर लोकांकडून अभिप्राय (feedback) घ्या आणि त्यात सुधारणा करा.