
राज्य
राज्य म्हणजे एक विशिष्ट भूप्रदेशावर (भूभाग) कायमस्वरूपी वसलेली लोकसंख्या, सरकार आणि सार्वभौमत्व ( sovereignty) असणारी एक राजकीय संस्था होय.
राज्याची मुख्य घटक खालील प्रमाणे आहेत:
- लोकसंख्या: राज्यासाठी निश्चित लोकसंख्या आवश्यक आहे.
- प्रदेश: राज्याला स्वतःचा असा निश्चित भूप्रदेश असणे आवश्यक आहे.
- सरकार: राज्याला शासन करण्यासाठी एक सरकार असणे आवश्यक आहे.
- सार्वभौमत्व: राज्य हे अंतर्गत आणि बाह्य निर्णय घेण्यासाठी स्वतंत्र (autonomous) असावे. कोणत्याही बाह्य शक्तीचा दबाव नसावा.
व्याख्या:
राज्याची व्याख्या विविध विचारकांनी वेगवेगळ्या प्रकारे केली आहे:
- ॲरिस्टॉटल: राज्य म्हणजे समान हितासाठी एकत्र आलेल्या नागरिकांचे एक संघटन.
- मॅक्स वेबर: राज्य म्हणजे एक अशी संस्था जी विशिष्ट भूप्रदेशावर कायदेशीररित्या आपले वर्चस्व प्रस्थापित करते.
अधिक माहितीसाठी: विकिपीडिया - राज्य
एका राष्ट्राचे प्रमुख घटक खालीलप्रमाणे आहेत:
-
लोकसंख्या:
राष्ट्र निर्माण होण्यासाठी लोकांची आवश्यकता असते. हे लोक विशिष्ट भूभागावर स्थायिक झालेले असावेत. त्यांची संख्या किती असावी हे निश्चित नाही, पण ती पुरेशी असावी.
-
भूभाग:
राष्ट्राला स्वतःचा असा निश्चित भूभाग असणे आवश्यक आहे. या भूभागावर लोक वस्ती करून राहतात आणि आपल्या राजकीय, सामाजिक आणि आर्थिक गरजा पूर्ण करतात.
-
शासन:
राष्ट्रालाThird-party sources स्वतःचे शासन असणे आवश्यक आहे. हे शासन लोकांवर नियंत्रण ठेवते आणि देशाचा कारभार चालवते. शासनाकडे कायदे बनवण्याचा आणि ते लागू करण्याचा अधिकार असतो.
-
সার্বভৌমত্ব:
সার্বভৌমত্ব म्हणजे राष्ट्राला आपले निर्णय स्वतःच घेण्याचा अधिकार असणे. कोणताही बाह्य शक्ती त्याच्या निर्णयांमध्ये हस्तक्षेप करू शकत नाही.
टीप: वरील घटक एकत्रितपणे राष्ट्राची निर्मिती करतात. यापैकी कोणताही एक घटक नसेल, तर त्याला राष्ट्र म्हणता येणार नाही.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील लिंकला भेट देऊ शकता: