संसद

लोकसभेच्या सभापती हे भारतीय संसदेच्या कनिष्ठ सभागृहाचे म्हणजेच लोकसभेचे अध्यक्ष असतात. ते लोकसभेचे कामकाज सुरळीतपणे चालवण्यासाठी आणि सभागृहाची प्रतिष्ठा राखण्यासाठी महत्त्वपूर्ण भूमिका बजावतात.

लोकसभेच्या सभापती पदाचे महत्त्व:

• सभागृहाचे अध्यक्ष: सभापती हे लोकसभेचे अध्यक्ष असतात आणि ते सभागृहाच्या कामकाजाचे नियंत्रण करतात.
• निर्णायक मत: जेव्हा कोणत्याही विधेयकावर किंवा विषयावर दोन्ही बाजूंची मते समान होतात, तेव्हा सभापती निर्णायक मत देऊ शकतात.
• अधिकार आणि कार्ये:
  • सभापती सदस्यांना प्रश्न विचारण्याची परवानगी देतात.
  • ते नियम आणि प्रक्रियांचे पालन करतात.
  • ते सभागृहात सुव्यवस्था राखतात.
• अंतिम निर्णय: एखादे विधेयक अर्थ विधेयक आहे की नाही हे ठरवण्याचा अधिकार सभापतींना असतो आणि त्यांचा निर्णय अंतिम असतो.
• समितींचे अध्यक्ष: सभापती काही संसदीय समित्यांचे अध्यक्ष असतात आणि त्यांच्या कार्यावर नियंत्रण ठेवतात.
• शिस्तपालन: सदस्यांनी सभागृहात गैरवर्तन केल्यास, सभापती त्यांना समज देऊ शकतात किंवा निलंबित करू शकतात.

थोडक्यात, लोकसभेचे सभापती हे केवळ सभागृहाचे अध्यक्ष नसून ते लोकशाही प्रक्रियेचे आणि संसदीय मूल्यांचे रक्षण करणारे महत्त्वाचे पद आहे.

अधिक माहितीसाठी:

• लोकसभा सभापती: लोकसभा वेबसाईट

भारतीय विधिमंडळ, ज्याला संसद देखील म्हणतात, हे भारतातील सर्वोच्च विधायी संस्था आहे. हे दोन सदस्यांनी बनलेले आहे:

1. राज्यसभा (Council of States): हे संसदेचे वरिष्ठ सभागृह आहे. राज्यसभेमध्ये जास्तीत जास्त २५० सदस्य असू शकतात, ज्यापैकी १२ सदस्यांची निवड राष्ट्रपतींद्वारे केली जाते, जे कला, साहित्य, विज्ञान आणि समाजसेवा या क्षेत्रातील तज्ञ असतात. उर्वरित सदस्य राज्ये आणि केंद्रशासित प्रदेशांचे प्रतिनिधित्व करतात आणि त्यांची निवड अप्रत्यक्ष निवडणुकीद्वारे केली जाते. राज्यसभेचे सदस्य ६ वर्षांच्या मुदतीसाठी निवडले जातात आणि दर दोन वर्षांनी एक तृतीयांश सदस्य निवृत्त होतात.
2. लोकसभा (House of the People): हे संसदेचे कनिष्ठ सभागृह आहे. लोकसभेमध्ये जास्तीत जास्त ५४३ सदस्य असू शकतात, ज्यापैकी ५३० सदस्य राज्यांचे प्रतिनिधित्व करतात आणि १३ सदस्य केंद्रशासित प्रदेशांचे प्रतिनिधित्व करतात. सदस्यांची निवड थेट निवडणुकीद्वारे केली जाते, ज्यात १८ वर्षांपेक्षा जास्त वयाचे नागरिक मतदान करतात. लोकसभेचा कार्यकाल ५ वर्षांचा असतो.

राष्ट्रपती (President): हे विधिमंडळाचा भाग असतात. संसदेने पारित केलेले विधेयक राष्ट्रपतींच्या मंजुरीनंतरच कायदा बनते.

भारतीय संसदेची रचना देशाच्या लोकशाही प्रणालीचा एक महत्त्वाचा भाग आहे, जी विविध क्षेत्रांतील आणि राज्यांतील नागरिकांचे प्रतिनिधित्व करते.

अधिक माहितीसाठी, आपण हे पाहू शकता:

• भारताचे संविधान
• भारतीय संसदेचे अधिकृत संकेतस्थळ

लोकसभेचा कार्यकाल पाच वर्षांचा असतो.

अधिक माहिती:

• लोकसभा निवडणुकीनंतर, निवडून आलेले सदस्य (खासदार) एकत्रितपणे सरकार स्थापन करतात.
• जर सरकार पाच वर्षांचा कार्यकाल पूर्ण करू शकले नाही, तर ते मुदतपूर्व बरखास्त होऊ शकते.
• भारताचे राष्ट्रपती विशिष्ट परिस्थितीत लोकसभा भंग करू शकतात.

संदर्भ:

• लोकसभा | भारत सरकार

भारतीय संसदेत खालील तीन घटकांचा समावेश होतो:

1. राष्ट्रपती: हे भारताचे राष्ट्रप्रमुख असतात आणि संसदेचा अविभाज्य भाग असतात. राष्ट्रपती संसदेच्या दोन्ही सभागृहांनी मंजूर केलेल्या विधेयकांवर सही करतात, त्यानंतरच ते कायद्यात रूपांतरित होतात.
2. लोकसभा: हे संसदेचे कनिष्ठ सभागृह आहे, जे थेट जनतेतून निवडलेल्या सदस्यांद्वारे बनलेले आहे. लोकसभेची सदस्य संख्या ५४३ आहे.
3. राज्यसभा: हे संसदेचे वरिष्ठ सभागृह आहे, जे राज्यांचे आणि केंद्रशासित प्रदेशांचे प्रतिनिधित्व करते. राज्यसभेची सदस्य संख्या २४५ आहे, ज्यापैकी १२ सदस्य राष्ट्रपतींद्वारे नामनिर्देशित केले जातात.

भारतीय संसद: लोकशाहीचा आधारस्तंभ

राज्यसभेमध्ये राष्ट्रपती 12 सदस्यांची नेमणूक करतात.

हे सदस्य खालील क्षेत्रांमधील तज्ञ असतात:

• कला
• साहित्य
• विज्ञान
• समाजसेवा

राज्यघटनेच्या अनुच्छेद 80 नुसार राष्ट्रपतींना हे अधिकार आहेत.

अधिक माहितीसाठी, खालील लिंकला भेट द्या:

राज्यसभेचे पदसिद्ध अध्यक्ष हे भारताचे उपराष्ट्रपती असतात.

राज्यसभेच्या कामकाजाचे अध्यक्षस्थान ते भूषवतात. त्यांची निवड उपराष्ट्रपती म्हणून झाल्यानंतर ते आपोआपच राज्यसभेचे अध्यक्ष बनतात.

अधिक माहितीसाठी:

• राज्यसभेचे अध्यक्ष - परिचय (इंग्रजी)
• राज्यसभेचे अध्यक्ष - संसद संकेतस्थळ (इंग्रजी)