वारसा हक्क

२००५ मध्ये एचएसएमध्ये सुधारणा करण्यात आली आणि त्यात मुलीला समान अधिकार देण्यात आले मालमत्तेच्या बाबतीत. हिंदू उत्तराधिकार सुधारणा कायदा २००५ पूर्वी, मृत वडिलांच्या मालमत्तेवर हक्क होते तर मुली अविवाहित होईपर्यंत असे करू शकत होत्या (विवाहित स्त्रियांचा संपत्तीचा कायदा -१९५९). लग्नानंतरची स्त्री ही पतीच्या कुटुंबाशी संबंधित आहे आणि म्हणूनच दुसर्‍या हिंदू अविभाजित कुटुंबात (एचयूएफ) तीचा हक्क आहे हे समजत होते. आता विवाहित आणि अविवाहित मुलींना त्यांच्या वडिलांच्या मालमत्तेवर त्यांच्या भावांइतकाच. तसेच त्यांच्या भावांसारखेच समान कर्तव्ये, दायित्वे घेण्यास पात्र आहेत. २००५ मध्ये असेही म्हटले गेले होते की ९ सप्टेंबर २००५ रोजी दोन्ही बाप व मुलगी जिवंत राहिल्यास मुलीला समान हक्क मिळाला आहे. २०१८ मध्ये एससीने सांगितले की या तारखेला वडील जिवंत असो की नसो, मुलगी तिच्या मृत वडिलांच्या मालमत्तेचा वारसा होऊ शकते. यानंतर, महिलांना सम वारस म्हणून देखील स्वीकारले गेले. ते वडिलांच्या संपत्तीत वाटा मागू शकतात.

२०२२ मध्ये, सर्वोच्च न्यायालयाने निर्णय दिला की मुलींना त्यांच्या पालकांच्या स्व-अधिग्रहित मालमत्तेचा आणि इतर कोणत्याही मालमत्तेचा वारसाहक्क मिळण्याचा अधिकार आहे ज्याचे ते पूर्ण मालक आहेत, तसेच हा नियम अशा प्रकरणांमध्ये देखील लागू होईल जेव्हा मुलीच्या पालकांचा हिंदू उत्तराधिकार कायदा, १९५६ चे कोडिफिकेशन करण्यापूर्वी मृत्यू झाला होता.

 

विवाहित मुली त्यांच्या वडिलांच्या मालमत्तेत कोणता हिस्सा मागू शकतात? सर्वोच्च न्यायालयाच्या निकालानुसार वडिलांच्या वडिलोपार्जित संपत्तीमध्ये मुलीला तिच्या भावांसोबत समान हक्क मिळतो. तथापि, याचा अर्थ असा नाही की वडिलांच्या निधनानंतर मालमत्तेची समान वाटणी भाऊ आणि बहिणीमध्ये केली जाईल. वारसा कायदा मृत व्यक्तीच्या इतर कायदेशीर वारसांना देखील संपत्तीचे अधिकार प्रदान करत असल्याने, मालमत्तेचे विभाजन लागू वारसा कायद्यानुसार प्रत्येक वारसाच्या वाट्यावर आधारित असेल. एका विवाहित मुलीचा तिच्या वडिलांच्या मालमत्तेत समान वाटा आहे याचा अर्थ असा होतो की तिचा भाऊ जो काही हिस्सा दावा करेल, तिलाही तोच हिस्सा मिळेल.

पहिल्या आईला दोन मुले आहेत आणि सावत्र आईला तीन मुले आहेत, अशा परिस्थितीत वारसा हक्क कोणाला मिळणार हे अनेक गोष्टींवर अवलंबून असते, जसे की मुलांचे जैविक संबंध,legitimate status आणि applicable law.

• जैविक मुले: पहिल्या आईपासून झालेली दोन जैविक मुले ही वडिलांच्या संपत्तीची नैसर्गिक वारसदार असतील.
• सावत्र मुले: सावत्र आईच्या मुलांचा (वडिलांकडून दत्तक घेतलेली नसल्यास) वडिलांच्या संपत्तीवर कोणताही थेट वारसा हक्क असण्याची शक्यता कमी आहे.
• कायदा: हिंदू वारसा कायदा, मुस्लिम पर्सनल लॉ (शरीयत) अर्ज कायदा, किंवा भारतीय वारसा कायदा (Indian Succession Act) यांसारख्या संबंधित कायद्यांनुसार वारसा निश्चित केला जाईल.
• वसीयत (Will): जर वडिलांनी वसीयत बनवली असेल, तर त्यात नमूद केल्यानुसार संपत्तीचे वाटप केले जाईल.
• कोर्टाचा निर्णय: जर कोणताही कायदेशीर वारस नसेल, तर कोर्ट योग्य निर्णय घेऊ शकते.

अधिक माहितीसाठी, तुम्ही खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:

• हिंदू वारसा कायदा, 1956 https://legislative.gov.in/sites/default/files/A1956-30.pdf
• भारतीय वारसा कायदा, 1925 https://www.indiacode.nic.in/handle/123456789/2248?locale=en

हे लक्षात घेणे महत्त्वाचे आहे की ही माहिती केवळ सामान्य ज्ञानासाठी आहे आणि कायदेशीर सल्ला नाही.

हिंदू वारसा कायदा (Hindu Succession Act) हा हिंदू, बौद्ध, जैन आणि शीख धर्मीयांना लागू होतो. या कायद्यानुसार, संपत्तीची नोंदणी खालील क्रमाने केली जाते:

अधिक माहितीसाठी, तुम्ही कायदेविषयक सल्लागाराची मदत घेऊ शकता.

टीप: हा कायदा वेळोवेळी बदलू शकतो, त्यामुळे नवीनतम माहितीसाठी तज्ञांचा सल्ला घेणे उचित आहे.

हिंदू वारसा कायदा, १९५६ (Hindu Succession Act, 1956) नुसार, वर्ग १ मधील वारसदार नसल्यास, वर्ग २ मधील वारसदारांना मालमत्तेत वाटा मिळतो. वर्ग २ मध्ये दिलेले वारसदार खालील प्रमाणे आहेत:

• वर्ग २:
  1. पिता (Father).
  2. (i) मुलाचा मुलगा (Son's son), (ii) मुलीच्या मुलाचा मुलगा (Daughter's son's son), (iii) भाऊ (Brother), (iv) बहीण (Sister).
  3. (i) मुलाचा मुलगी (Son's daughter), (ii) मुलीच्या मुलाची मुलगी (Daughter's son's daughter), (iii) वडिलांचे वडील (Brother's son), (iv) बहिणीचा मुलगा (Sister's son).
  4. (i) वडिलांची आई (Father's father), (ii) वडिलांची पत्नी (Father's mother), (iii) पत्नी (Widow), (iv) भावाची पत्नी (Brother's widow).
  5. वडिलांचे भाऊ (Father's brother), वडिलांची बहीण (Father's sister).
  6. आईचे वडील (Mother's father), आईची आई (Mother's mother).
  7. आईचा भाऊ (Mother's brother), आईची बहीण (Mother's sister).

तुमच्या प्रश्नानुसार, जर अविवाहित पुरुषाच्या मृत्यूसमयी त्याचे वडील हयात नसेल, तर वर्ग २ मधील वारसा हक्क लागू होतील. अशा परिस्थितीत, पित्याची बहीण (Father's sister) आणि मातेचा भाऊ (Mother's brother) हे दोघेही वारसदार ठरतात. मात्र, जर ते दोघेही हयात नसेल, तर त्यांचे मुले वारसदार होऊ शकत नाहीत, कारण ते वर्ग २ मध्ये समाविष्ट नाहीत.

या संदर्भात अधिक माहितीसाठी तुम्ही खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:

• हिंदू वारसा कायदा, १९५६: https://legislative.gov.in/sites/default/files/A1956-30.pdf

नाही, नॉमिनी म्हणून पत्नीचे माहेरचे नाव चालणार नाही.

नियमानुसार, नॉमिनी म्हणून अर्ज भरताना पत्नीचे लग्नानंतरचे नाव (जे तुमच्या कागदपत्रांवर आहे) तेच नमूद करणे आवश्यक आहे.

अधिक माहितीसाठी तुम्ही कायदेशीर सल्लागाराची मदत घेऊ शकता.

त्यामुळे स्त्रीच्या मृत्यूनंतर तिच्या पोटगीसाठी वारसदार राहत नाही.