नाट्य

१. धार्मिक विधी नाट्य (Religious Ritual Drama):

• धार्मिक विधी नाट्य हे धार्मिक विधी, कर्मकांड, आणि प्रथांचे नाट्य रूपांतरण असते.
• हे नाटक विशिष्ट धार्मिक विधींच्या महत्त्वावर प्रकाश टाकते आणि त्या विधींच्या आयोजनात मदत करते.
• उदाहरण: रामलीला (Ramleela) - हे रामायणावर आधारित आहे आणि भारतातील विविध भागांमध्ये सादर केले जाते.

२. नैतिक नाटक (Morality Play):

• नैतिक नाटक मध्ययुगीन काळात लोकप्रिय होते. यात अमूर्त संकल्पनांचे (abstract concepts) मानवीकरण केले जाते, जसे की 'मृत्यू', 'पाप', आणि 'पुण्य'.
• या नाटकांचा उद्देश लोकांना नैतिकतेचे धडे देणे आणि योग्य आचरण शिकवणे हा असतो.
• उदाहरण: एवरीमन (Everyman) - हे नाटक माणसाच्या जीवनातील नैतिक मूल्यांचे महत्त्व दर्शवते.

३. समस्या नाटक (Problem Play):

• समस्या नाटक सामाजिक आणि राजकीय समस्यांवर आधारित असते. यात कायद्याच्या आणि धार्मिक नियमांमुळे निर्माण होणाऱ्या समस्यांवर प्रकाश टाकला जातो.
• हे नाटक प्रेक्षकांना विचार करण्यास प्रवृत्त करते आणि समाजात सुधारणा घडवून आणण्यास मदत करते.
• उदाहरण: कोर्ट मार्शल (Court Martial) - हे नाटक सैन्यातील अन्याय आणि जातीय भेदभावावर आधारित आहे.

४. ऐतिहासिक धार्मिक नाटक (Historical Religious Drama):

• हे नाटक ऐतिहासिक घटना आणि धार्मिक व्यक्तींच्या जीवनावर आधारित असते.
• यात धार्मिक सुधारक, संत आणि महत्त्वपूर्ण धार्मिक घटनांचे नाट्य रूपांतरण केले जाते.
• उदाहरण: संत तुकाराम (Sant Tukaram) - हे नाटक संत तुकाराम यांच्या जीवनावर आधारित आहे.

५. न्यायालयीन नाटक (Courtroom Drama):

• न्यायालयीन नाटकांमध्ये कोर्टरूममधील दृश्ये आणि कायदेशीर प्रक्रियांचे प्रदर्शन केले जाते.
• यामध्ये साक्षी, युक्तिवाद आणि न्यायाधीशांचे निर्णय यांवर लक्ष केंद्रित केले जाते. अनेकदा हे नाटक सत्य आणि न्यायाच्या शोधावर आधारित असते.
• उदाहरण: 'द ट्रायल ऑफ शिकागो सेव्हन' (The Trial of the Chicago Seven) - हे नाटक १९६० च्या दशकातील युद्धविरोधी कार्यकर्त्यांच्या खटल्यावर आधारित आहे.

दिवाकर कृष्ण केळकर (दिवाकर) यांनी नाट्यछटा हा प्रकार साधारणपणे १९२० ते १९३० च्या दशकात लिहिता.

संदर्भ:

• विकिपीडिया