सॉफ्टवेअर विकास
विकासाची वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे आहेत:
- विकास हा सतत चालणारा बदल आहे: विकास ही एक सतत चालणारी प्रक्रिया आहे. गर्भधारणेपासून ते मृत्यूपर्यंत मानवामध्ये सतत बदल होत असतात.
- विकासाचे स्वरूप व्यक्तिपरत्वे बदलते: प्रत्येक व्यक्तीच्या विकासाचा दर आणि स्वरूप वेगवेगळे असते. आनुवंशिकता आणि वातावरणाचा प्रभाव विकासावर पडतो.
- विकास हा क्रमबद्ध असतो: विकास एका विशिष्ट क्रमाने होतो. उदाहरणार्थ, बाळ आधी रांगायला शिकते, मग बसायला आणि मग चालायला लागते.
- विकास हा गुंतागुंतीचा असतो: विकास शारीरिक, मानसिक, भावनिक आणि सामाजिक अशा अनेक क्षेत्रांमध्ये विभागलेला असतो आणि हे सर्व क्षेत्र एकमेकांशी संबंधित असतात.
- विकासाला परिपक्वता आणि शिक्षण आवश्यक आहे: शारीरिक आणि मानसिक परिपक्वता तसेच योग्य शिक्षणDevelopment and learning विकासासाठी आवश्यक असते.
- विकास पूर्वानुमेय असतो: विकासाचा क्रम आणि टप्पेpattern predictable असल्यामुळे, काही प्रमाणात भाकीत केले जाऊ शकते.
- स्वातंत्र्य (Freedom):
- वापरकर्त्यांना सॉफ्टवेअर कोणत्याही कारणांसाठी वापरण्याची मुभा.
- सॉफ्टवेअर कसे कार्य करते हे अभ्यासण्याची आणि गरजेनुसार बदलण्याची मुभा (स्रोत कोड उपलब्ध असणे आवश्यक).
- सॉफ्टवेअरच्या प्रती (Copies) इतरांना वितरित करण्याची मुभा.
- सुधारित सॉफ्टवेअर आवृत्ती (Modified version) सार्वजनिक करण्याची मुभा.
- सामुदायिक विकास (Community Development):
- अनेक विकासक (Developers) एकत्र येऊन सॉफ्टवेअर तयार करतात आणि त्यात सुधारणा करतात.
- वापरकर्ते बग्स (Bugs) शोधून काढण्यास आणि सुधारणा सुचविण्यास मदत करतात.
- पारदर्शकता (Transparency):
- सॉफ्टवेअरचा स्रोत कोड (Source code) सर्वांसाठी उपलब्ध असतो, त्यामुळे ते कसे कार्य करते हे कोणालाही पाहता येते.
- सहकार्य (Collaboration):
- फ्री सॉफ्टवेअर परवाना (Free Software License) वापरकर्त्यांना सॉफ्टवेअर सामायिक (Share) करण्यास आणि सुधारण्यास प्रोत्साहित करतो.
- सुरक्षितता (Security): स्रोत कोड उपलब्ध असल्याने सुरक्षा त्रुटी (Security flaws) लवकर शोधल्या जातात आणि त्यांचे निराकरण केले जाते.
- लवचिकता (Flexibility): वापरकर्ते त्यांच्या गरजेनुसार सॉफ्टवेअरमध्ये बदल करू शकतात.
- किफायतशीर (Affordable): बहुतेक फ्री सॉफ्टवेअर विनामूल्य उपलब्ध असतात.
1. आवश्यकता विश्लेषण (Requirement Analysis):
या टप्प्यात, सॉफ्टवेअरची गरज काय आहे, ते कशासाठी बनवायचे आहे आणि त्याचे अपेक्षित कार्य काय असेल हे निश्चित केले जाते. वापरकर्त्यांकडून माहिती मिळवूनproject ची उद्दिष्ट्ये आणि आवश्यकता स्पष्ट केली जातात.
2. डिझाइन (Design):
या टप्प्यात, सॉफ्टवेअर कसे काम करेल याचा आराखडा तयार केला जातो. यात डेटाबेस डिझाइन, आर्किटेक्चर डिझाइन आणि यूजर इंटरफेस डिझाइन (UI) यांचा समावेश होतो.
3. अंमलबजावणी (Implementation/Coding):
हा टप्पा म्हणजे प्रत्यक्ष कोडिंगचा भाग आहे. डिझाइननुसार प्रोग्रामिंग भाषेत कोड लिहिला जातो.
4. चाचणी (Testing):
तयार केलेल्या सॉफ्टवेअरची चाचणी केली जाते. यात विविध प्रकारच्या टेस्ट केल्या जातात, जसे की युनिट टेस्ट, इंटिग्रेशन टेस्ट आणि सिस्टम टेस्ट. सॉफ्टवेअरमध्ये त्रुटी (bugs) शोधून त्या दूर केल्या जातात.
5.deployment (तैनाती):
सॉफ्टवेअर चाचणी पूर्ण झाल्यावर, ते वापरकर्त्यांसाठी उपलब्ध केले जाते. सर्व्हरवर इंस्टॉलेशन आणि कॉन्फिगरेशन केले जाते.
6. देखभाल (Maintenance):
सॉफ्टवेअर सुरू झाल्यानंतर, त्यात वेळोवेळी सुधारणा करणे, त्रुटी दूर करणे आणि वापरकर्त्यांच्या गरजेनुसार बदल करणे आवश्यक असते. यालाच देखभाल म्हणतात.
संहितेची भाषा आणि लेखन तंत्र याबद्दल माहिती:
संहितेची भाषा (Language of Code):
Bagair sahayyakkarta, suchak ani spasht asaavi, jyamule vachak ani sanganak donhinna te sahaj samajal.
- स्पष्टता (Clarity): नावांमध्ये (names) आणि शब्दांमध्ये संदिग्धता (ambiguity) नसावी.
- सुसंगतता (Consistency): संपूर्ण संहितेमध्ये भाषेचा एकसारखा वापर असावा.
- साधेपणा (Simplicity): गुंतागुंती टाळावी.
- टिप्पणी (Comments): आवश्यक ठिकाणी स्पष्टीकरणात्मक टिपा (comments) लिहाव्यात.
संहिता लेखनाचे तंत्र (Code Writing Techniques):
Kode lekhanache tantra mahatvache aahe, karan tyamule kode vachane, samjhane ani sudharane sope jaate.
- इंडेंटेशन (Indentation): योग्य इंडेंटेशन वापरून कोड वाचायला सोपा करा.
- टिप्पण्या (Comments):
- महत्त्वाच्या भागांवर आणि लॉजिकवर (logic) टिप्पणी लिहा.
- कोड काय करत आहे, हे स्पष्ट करा.
- कार्यक्षम नावे (Meaningful Names): व्हेरिएबल्स (variables), फंक्शन्स (functions) आणि क्लासेसला (classes) अर्थपूर्ण नावे द्या.
- डीआरवाय (DRY - Don't Repeat Yourself): एकाच गोष्टीची पुनरावृत्ती टाळा; त्याऐवजी फंक्शन्स किंवा लूप्स (loops) वापरा.
- मॉड्युलॅरिटी (Modularity): कोडला लहान, स्वतंत्र मॉड्यूल्समध्ये (modules) विभाजित करा.
- त्रुटी हाताळणी (Error Handling): अपवाद (exceptions) आणि त्रुटींसाठी योग्य उपाययोजना करा.
- चाचणी (Testing): नियमितपणे चाचणी करा आणि खात्री करा की कोड अपेक्षेप्रमाणे काम करत आहे.
अधिक माहितीसाठी आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:
मला आशा आहे की ही माहिती आपल्यासाठी उपयुक्त आहे.
विकासक (Developer) म्हणजे:
'विकासक' ह्या शब्दाचा अर्थ आहे 'विकास करणारा'. संगणक क्षेत्रात, विकासक म्हणजे software (सॉफ्टवेअर) तयार करणारा व्यक्ती. सोप्या भाषेत, Application (ॲप्लिकेशन) बनवणारे लोक.
विकासकाचे कार्य:
- Software (सॉफ्टवेअर) तयार करणे.
- Application (ॲप्लिकेशन) तयार करणे.
- Existing system (उपलब्ध प्रणाली) सुधारणे.
- नवीन तंत्रज्ञान (Technology) वापरून प्रणाली अद्ययावत करणे.
उदाहरण:
तुम्ही जे मोबाईल ॲप वापरता, जसे की Whatsapp (व्हॉट्सॲप), Facebook (फेसबुक) किंवा Games (गेम्स), ते विकासकांनीच बनवलेले असतात.
नवनिर्मितीला (Innovation) प्रोत्साहन देणारी काही साधने खालीलप्रमाणे:
- विचार मंथन (Brainstorming):
एका विशिष्ट समस्येवर किंवा विषयावर अनेक कल्पना निर्माण करण्यासाठीBrainstorming उपयुक्त आहे.
- माइंड मॅपिंग (Mind Mapping):
कल्पना दृश्य स्वरूपात मांडून त्यांच्यातील संबंध शोधण्यासाठी माइंड मॅपिंग उपयोगी आहे.
- डिजाइन थिंकिंग (Design Thinking):
user-centric दृष्टीकोनातून समस्यांचे निराकरण करण्यासाठी design thinking चा वापर केला जातो.
- प्रोटोटाइपिंग (Prototyping):
नवीन उत्पादने किंवा सेवा तयार करण्यापूर्वी त्यांची प्रोटोटाइप (Model) बनवून testing करणे.
- डेटा विश्लेषण (Data Analysis):
उपलब्ध माहितीचे विश्लेषण करून नवीन ट्रेंड आणि संधी शोधणे.
- 3D प्रिंटिंग (3D Printing):
वस्तूंचे मॉडेल आणि प्रोटोटाइप जलदगतीने तयार करण्यासाठी 3D printing चा उपयोग होतो.
- आर्टिफिशियल इंटेलिजन्स (Artificial Intelligence):
AI चा वापर करून डेटा विश्लेषण, ऑटोमेशन आणि नवीन कल्पना निर्माण करता येतात.