बँकिंग
करंट ट्रान्सफरची काही वैशिष्ट्ये:
- हे उच्च करंटला कमी करंटमध्ये रूपांतरित करते.
- हे उपकरणे आणि मानवी जीवनाचे संरक्षण करते.
- हे अचूक मापन प्रदान करते.
करंट ट्रान्सफरचे उपयोग:
- विद्युत ऊर्जा मापन
- संरक्षण रिले (protection relays)
- ऊर्जा व्यवस्थापन प्रणाली
उदाहरण:
- एखाद्या मोठ्या कारखान्यात किंवा विद्युत उपकेंद्रात,Main line मधून जाणारा विद्युत प्रवाह खूप जास्त असतो. तो थेट मोजणे धोक्याचे असू शकते. अशा परिस्थितीत, करंट ट्रान्सफॉर्मर वापरून, त्या उच्च विद्युत प्रवाहाचे रूपांतर कमी प्रमाणात केले जाते. त्यामुळे ते सुरक्षितपणे मोजता येते.
हे खालीलप्रमाणे कार्य करते:
- प्राथमिक बाजू (Primary Winding): ही बाजू उच्च विद्युत प्रवाहाच्या लाईनमध्ये जोडलेली असते. यात कमी वेढे (turns) असतात.
- दुय्यम बाजू (Secondary Winding): या बाजूला जास्त वेढे असतात आणि येथे कमी प्रमाणात विद्युत प्रवाह मिळतो, जो मोजण्यासाठी वापरला जातो.
करंट ट्रान्सफॉर्मरमुळे मोठ्या प्रमाणात विद्युत प्रवाह असलेल्या लाईनमधील प्रवाह अचूकपणे मोजता येतो आणि उपकरणांचे संरक्षण करता येते.
बँकेची प्राथमिक कार्ये खालीलप्रमाणे आहेत:
- ठेवी स्वीकारणे: बँक लोकांकडून विविध प्रकारच्या ठेवी स्वीकारते, जसे की बचत खाते, चालू खाते, मुदत ठेव खाते (Fixed Deposit) आणि आवर्ती ठेव खाते (Recurring Deposit). या ठेवी बँकेच्या कामकाजासाठी निधीचा मुख्य स्रोत असतात.
- कर्ज देणे: बँक व्यक्ती आणि व्यवसायांना कर्ज देते. हे कर्ज गृहकर्ज, वाहन कर्ज, वैयक्तिक कर्ज, शैक्षणिक कर्ज किंवा व्यावसायिक कर्ज अशा स्वरूपात असू शकते. कर्जावरील व्याज हे बँकेच्या उत्पन्नाचे महत्त्वाचे साधन आहे.
- पैसे पाठवणे: बँक ग्राहकांना एका ठिकाणाहून दुसऱ्या ठिकाणी पैसे पाठवण्याची सुविधा देते. यासाठी बँक अनेक पर्याय उपलब्ध करते, जसे की डिमांड ड्राफ्ट (Demand Draft), धनादेश (Cheque), आणि ऑनलाइन बँकिंग (Online Banking).
- पत निर्मिती: बँक ठेवी स्वीकारून आणि कर्ज देऊन पत निर्मिती करते. जेव्हा बँक कर्ज देते, तेव्हा ते पैसे पुन्हा बँकेत जमा होतात आणि बँक त्यावर पुन्हा कर्ज देऊ शकते. यामुळे अर्थव्यवस्थेत पैशांचा पुरवठा वाढतो.
याव्यतिरिक्त, बँका लॉकर सुविधा, क्रेडिट कार्ड (Credit Card) आणि डेबिट कार्ड (Debit Card) सुविधा, विमा उत्पादने (Insurance Products) आणि गुंतवणूक सेवा (Investment Services) यांसारख्या इतर सेवा देखील पुरवतात.
बँकांची प्राथमिक कार्ये खालीलप्रमाणे आहेत:
- ठेवी स्वीकारणे: बँक लोकांकडून विविध प्रकारच्या ठेवी स्वीकारतात, जसे की बचत खाते, मुदत ठेव खाते (Fixed Deposit), चालू खाते (Current Account) इत्यादी. या ठेवी बँकेच्या कामकाजासाठी भांडवल म्हणून वापरल्या जातात.
- कर्ज देणे: बँक व्यक्ती आणि व्यवसायांना कर्ज पुरवते. हे कर्ज गृहकर्ज, वाहन कर्ज, वैयक्तिक कर्ज किंवा व्यावसायिक कर्ज अशा स्वरूपात असू शकते. कर्जावर बँक व्याज आकारते, जो बँकेच्या उत्पन्नाचा एक महत्त्वाचा भाग आहे.
- पैसे काढण्याची आणि भरण्याची सुविधा: बँक आपल्या ग्राहकांना त्यांच्या खात्यातून पैसे काढण्याची आणि भरण्याची सोय देते. यासाठी ग्राहक चेक, डिमांड ड्राफ्ट, एटीएम (ATM), इंटरनेट बँकिंग (Internet Banking) आणि मोबाईल बँकिंग (Mobile Banking) यांसारख्या विविध माध्यमांचा वापर करू शकतात.
याव्यतिरिक्त, बँका खालील कार्ये देखील करतात:
- एटीएम सुविधा: बँक आपल्या ग्राहकांना एटीएमच्या माध्यमातून २४ तास पैसे काढण्याची सोय उपलब्ध करून देते.
- क्रेडिट कार्ड आणि डेबिट कार्ड: बँक क्रेडिट कार्ड आणि डेबिट कार्ड जारी करते, ज्यामुळे ग्राहक रोख रकमेचा वापर न करता वस्तू आणि सेवा खरेदी करू शकतात.
- सुरक्षित लॉकर सुविधा: बँक आपल्या ग्राहकांना त्यांचे मौल्यवान सामान आणि कागदपत्रे सुरक्षित ठेवण्यासाठी लॉकरची सुविधा देते.
- धन हस्तांतरण: बँक एका खात्यातून दुसऱ्या खात्यात पैसे हस्तांतरित करण्याची सुविधा देते, ज्यामुळे जलद आणि सुरक्षित व्यवहार करणे शक्य होते.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील वेबसाइटला भेट देऊ शकता:
1969 मध्ये 14 बँकांचे राष्ट्रीयीकरण करण्यात आले.
या बँका खालीलप्रमाणे आहेत:
- सेंट्रल बँक ऑफ इंडिया
- बँक ऑफ महाराष्ट्र
- देना बँक
- पंजाब नॅशनल बँक
- सिंडिकेट बँक
- कॅनरा बँक
- युनायटेड बँक ऑफ इंडिया
- युको बँक
- अलाहाबाद बँक
- इंडियन बँक
- बँक ऑफ बडोदा
- युनियन बँक ऑफ इंडिया
- इंडियन ओव्हरसीज बँक
- Stated Bank of India
19 जुलै 1969 रोजी सरकारने 50 कोटी रुपयांपेक्षा जास्त ठेवी असलेल्या 14 खाजगी बँकांचे राष्ट्रीयीकरण केले. या बँकांमध्ये देशातील 85% बँक ठेवी होत्या.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील वेबसाइटला भेट देऊ शकता:
गंगाजळी म्हणजे गंगा नदीचे पाणी साठवून ठेवण्यासाठी वापरले जाणारे एक पात्र. पूर्वी लोक गंगा नदीचे पाणी घरात पितra म्हणून साठवून ठेवत असत, त्याला गंगाजळी म्हणत.
गंगा नदी ही भारतातील सर्वात पवित्र नद्यांपैकी एक मानली जाते. त्यामुळे, या नदीच्या पाण्याला देखील खूप पवित्र मानले जाते. अनेक लोक आजही गंगाजळीचा उपयोग धार्मिक कार्यांसाठी आणि पिण्यासाठी करतात.
गंगाजळी पितra म्हणून वापरण्याचे काही फायदे:
- गंगा नदीचे पाणी शुद्ध मानले जाते.
- यात अनेक औषधी गुणधर्म असतात.
- गंगाजळी प्यायल्याने रोगप्रतिकारशक्ती वाढते.
आजकाल बाजारात विविध प्रकारच्या गंगाजळी उपलब्ध आहेत. तुम्ही तुमच्या गरजेनुसार कोणतीही गंगाजळी खरेदी करू शकता.
बँक ग्राहकांचा प्रतिनिधी किंवा हस्तक म्हणून अनेक कार्ये करते, त्यापैकी ५ प्रमुख कार्ये:
- चेक/ड्राफ्ट संकलन (Cheque/Draft Collection):
बँक ग्राहकांच्या वतीने चेक, ड्राफ्ट इत्यादीDocument गोळा करते आणि ते त्यांच्या खात्यात जमा करते.
- देयकांची परतफेड (Repayment of Dues):
ग्राहकांच्या निर्देशानुसार, बँक वीज बिल, टेलिफोन बिल, कर्ज हप्ते अशा देयकांची परतफेड करते.
- सुरक्षितता ठेवण्याची सुविधा (Safety Deposit Facility):
बँक ग्राहकांना त्यांची मौल्यवान वस्तू, कागदपत्रे सुरक्षित ठेवण्यासाठी लॉकरची सुविधा देते.
- गुंतवणूक व्यवस्थापन (Investment Management):
बँक ग्राहकांना त्यांच्या गुंतवणुकीचे व्यवस्थापन करण्यासाठी मदत करते, जसे की शेअर्स खरेदी करणे किंवा डिबेंचर्समध्ये गुंतवणूक करणे.
- विदेशी चलन व्यवहार (Foreign Exchange Transactions):
बँक ग्राहकांना विदेशी चलन खरेदी-विक्रीमध्ये मदत करते, ज्यामुळे आंतरराष्ट्रीय व्यापार आणि परदेशात पैसे पाठवणे सोपे होते.