तण व्यवस्थापन
0
Answer link
तण म्हणजे अशी कोणतीही वनस्पती जी मानवी इच्छेनुसार ठरवलेल्या ठिकाणी उगवत नाही. हे अवांछित वनस्पती शेतीत, बागेत किंवा इतर ठिकाणी उगू शकतात आणि मुख्य पिकांच्या वाढीस तसेच इतर कामांमध्ये अडथळा आणू शकतात.
तणांची काही उदाहरणे:
- गाजर गवत
- दूब
- मोथा
- कोंबडा
तणांचे व्यवस्थापन करणे आवश्यक आहे, कारण ते पिकांचे पोषण आणि पाणी शोषून घेतात, त्यामुळे पिकांची वाढ खुंटते.
अधिक माहितीसाठी, आपण खालील साइटला भेट देऊ शकता:
2
Answer link
तण म्हणजे गवत. हे बाग शेती कुठेही उगवते म्हणून यालातण म्हणतात.
तण म्हणजे काय: बागांमध्ये तण माहिती आणि नियंत्रण पद्धती
गवत आणि बागांमध्ये तण ही सर्व सामान्य घटना आहे. काहींना उपयुक्त किंवा आकर्षक वाटले तरी बहुतेक प्रकारचे तण उपद्रव मानले जाते. तणविषयक माहिती आणि नियंत्रणाबद्दल अधिक जाणून घेतल्यास या तणांचे स्वागत केले
तण म्हणजे काय: बागांमध्ये तण माहिती आणि नियंत्रण पद्धती
तण म्हणजे काय?
तणांचे प्रकार
गवत आणि बागांमध्ये तण ही सर्व सामान्य घटना आहे. काहींना उपयुक्त किंवा आकर्षक वाटले तरी बहुतेक प्रकारचे तण उपद्रव मानले जाते. तणविषयक माहिती आणि नियंत्रणाबद्दल अधिक जाणून घेतल्यास या तणांचे स्वागत केले पाहिजे की ते जावे की नाही हे गार्डनर्सना ठरविणे सोपे होते. चला काही सामान्य तण रोपांवर आणि केव्हा किंवा कोणत्या तण नियंत्रण पद्धती आवश्यक असू शकतात यावर एक नजर टाकूया.
तण म्हणजे काय?
मग तण म्हणजे काय आणि तण कोठे वाढते? व्याख्येनुसार, तण "चुकीच्या ठिकाणी वनस्पती" म्हणून ओळखले जाते. बहुतेकदा ही रोपे त्यांच्या चांगल्या गुणांऐवजी त्यांच्या अवांछित गुणांकरिता अधिक ओळखली जातात, त्यापैकी काही असू नये.
तण स्पर्धात्मक आहेत, पाणी, प्रकाश, पोषक आणि जागेसाठी आपल्या बागांच्या रोपट्यांशी किंवा लॉन गवतशी लढा देत आहेत. बहुतेक द्रुत उत्पादक आहेत आणि आपण त्यांना शोधत असलेल्या बर्‍याच क्षेत्रांचा ताबा घेतील. बहुतेक प्रकारचे तण अनुकूल परिस्थितीत भरभराटीस येत असले तरी मूळ प्रकार जमिनीत अडथळा निर्माण झालेल्या कुठल्याही ठिकाणी वाढताना आढळू शकतो. खरं तर, ते आपल्या सध्याच्या मातीच्या परिस्थितीचा सुगावा देखील देऊ शकतात.
वार्षिक प्रकार - वार्षिक तण अंकुरतात आणि बियाणे द्वारे पसरतात, सरासरी एक वर्षाचे आयुष्य असते. यामध्ये हिवाळा आणि उन्हाळ्याच्या दोन्ही प्रकारांचा समावेश आहे. उन्हाळ्याच्या शेवटी / लवकर पडल्यास कोंबड्यांसारखे, हिवाळ्यातील अंकुर वाढतात, हिवाळ्यात सुप्त असतात आणि वसंत तूमध्ये सक्रियपणे वाढतात. वसंत inतूमध्ये कोकराचे अंकुर वाढणारे उन्हाळी वार्षिक, संपूर्ण उन्हाळ्यात वाढतात आणि थंड हवामानाच्या आगमनाने गेले आहेत.
द्वैवार्षिक प्रकार - द्वैवार्षिक तण दोन वर्षांत त्यांचे जीवन चक्र पूर्ण करतात, अंकुरित होतात आणि त्यांचे पहिले वर्ष रोसेट तयार करतात आणि फुले व बियाणे तयार करतात. या प्रकारच्या उदाहरणांमध्ये: बैल काटेरी पाने असलेले एक रानटी रोप आणि लसूण मोहरी.
बारमाही प्रकार - बारमाही तण दरवर्षी परत येतात आणि बियाण्याव्यतिरिक्त सामान्यतः लांब टॅप मुळे तयार करतात. या तणात ज्यात डँडेलियन्स, प्लॅटेन आणि जांभळा सैल यांचा समावेश आहे, हे नियंत्रित करणे सर्वात अवघड आहे.
त्यांच्या वाढत्या प्रकाराव्यतिरिक्त, सामान्य तण रोपे दोन कुटुंबांपैकी एकापैकी असू शकतात: ब्रॉडलीफ (डिकोट) किंवा अरुंद पाने (मोनोकोट). ब्रॉडलीफ प्रकारात मोठे पाने असतात आणि ते टॅप मुळे किंवा तंतुमय मुळांपासून वाढतात, तर अरुंद पाने किंवा गवत लांब अरुंद पाने आणि तंतुमय मुळांच्या असतात.
तण माहिती आणि नियंत्रण
तण आणि माळी यावर अवलंबून अनेक तण नियंत्रण पद्धती आहेत. येथे आपले पर्याय आहेतः
सांस्कृतिक तण नियंत्रण तण नियंत्रित करण्याचा सर्वात सोपा मार्ग म्हणजे प्रतिबंध किंवा सांस्कृतिक नियंत्रण. बागेत जवळपास लागवड केल्यास मोकळी जागा काढून तण वाढ कमी होऊ शकते. कव्हर पिके देखील यासाठी चांगली आहेत. तणाचा वापर ओले गवत जोडल्याने प्रकाश तण बियाण्यापासून रोखू शकेल आणि वाढीस प्रतिबंध होईल.
यांत्रिक तण नियंत्रण - सामान्य तण वनस्पतींचे यांत्रिकीय नियंत्रण हाताने खेचणे, कोंबणे, खोदणे किंवा पेरणी (जे वाढीस कमी करते आणि बियाणे तयार करणे कमी करते) द्वारे करता येते. या पद्धती प्रभावी आहेत, त्या वेळ घेणार्‍या असू शकतात.
रासायनिक तण नियंत्रण - डोजर, आयव्ही आणि कुडझू सारख्या बर्‍याच तणांचा ताबा घेण्याइतके आक्रमक होऊ शकतात, त्यामुळे कधीकधी रासायनिक नियंत्रण आवश्यक असते आणि सामान्यतः शेवटचा उपाय म्हणून वापरतात. सामान्य तणनाशक वनस्पती नष्ट करण्यासाठी असंख्य औषधी वनस्पती उपलब्ध आहेत.
नैसर्गिक तण नियंत्रण - सामान्यत: हल्ल्याची तण काढून टाकण्याच्या समस्येस चांगलीच किंमत असते. तथापि, बागेत काही तण खरंच आकर्षक असू शकतात, मग त्यांना राहू देण्याचा विचार का करू नये. या अधिक नैसर्गिक तण नियंत्रण पद्धतीस स्वत: चे नियुक्त केलेले स्पॉट दिले की समृद्धीच्या परिसरास अनुकूल वातावरण मिळते. यापैकी काही ‘चांगले तण’ समाविष्ट करतात:
जो-पाय तण - वेनिला-सुगंधी गुलाब-रंगाच्या फुलांच्या झुबके उंच आहेत
कासवदार - चमकदार निळे फुले
हॉकविड - अस्पष्ट देठांवर डेझीसारखे फुलले
अ‍ॅनीची लेस - लेसी पांढरे, छत्रीच्या आकाराचे फुलांचे डोके
नक्कीच, कोणत्या तणात जाते आणि कोणत्या तणात राहते हे वैयक्तिक माळीवर अवलंबून आहे, जरी तण-थोड्या माहिती आणि नियंत्रण पद्धतींनी हा निर्णय सोपा केला आहे.
0
Answer link
शेतात गवत जास्त उगवण्याची अनेक कारणे असू शकतात, त्यापैकी काही प्रमुख कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:
- सूर्यप्रकाश: गवताला वाढण्यासाठी भरपूर सूर्यप्रकाश मिळतो.
- पाणी: नियमित पाणी मिळाल्याने गवत वाढते.
- खत आणि पोषक तत्वे: जमिनीत खत आणि पोषक तत्वे भरपूर असल्यास गवत वेगाने वाढते.
- बियाणे: शेतात गवताच्या बियाणे पसरल्यास नवीन गवत उगवते.
- मशागतीचा अभाव: वेळेवर मशागत न केल्यास गवत वाढू शकते.
याव्यतिरिक्त, तुमच्या शेतातील मातीचा प्रकार आणि हवामानावर देखील गवताची वाढ अवलंबून असते.
अधिक माहितीसाठी, तुम्ही कृषी तज्ज्ञांचा सल्ला घेऊ शकता.
4
Answer link
हराळी, नागरमोथा, कुंधा
- उन्हाळी हंगामात जमीन नांगरून, वखरून वर आलेल्या गाठी, काशा वेचून जाळून टाकाव्यात.
- या तणांच्या नियंत्रणासाठी ही तणे कोवळी असताना (2 ते 4 पाने असताना) ग्लायफॉसेट हे तणनाशक हेक्टरी 2.05 किलो या प्रमाणात फवारावे. हे तणनाशक बाजारात ग्लायसेल, राऊंडअप, विडॉफ इत्यादी नावाने मिळते. फवारणीनंतर दोन तास पाऊस पडणार नाही याचा अंदाज घेऊनच फवारणी करावी. फवारणीनंतर 3 ते 4 आठवडे अशा जमिनीत कसलीही मशागत करू नये.
- उन्हाळी हंगामात जमीन नांगरून, वखरून वर आलेल्या गाठी, काशा वेचून जाळून टाकाव्यात.
- या तणांच्या नियंत्रणासाठी ही तणे कोवळी असताना (2 ते 4 पाने असताना) ग्लायफॉसेट हे तणनाशक हेक्टरी 2.05 किलो या प्रमाणात फवारावे. हे तणनाशक बाजारात ग्लायसेल, राऊंडअप, विडॉफ इत्यादी नावाने मिळते. फवारणीनंतर दोन तास पाऊस पडणार नाही याचा अंदाज घेऊनच फवारणी करावी. फवारणीनंतर 3 ते 4 आठवडे अशा जमिनीत कसलीही मशागत करू नये.
0
Answer link
शेतातील हरळ (Cynodon dactylon) नष्ट करण्यासाठी काही उपाय खालीलप्रमाणे आहेत:
1. मशागत:
- खोल नांगरणी: हरळची मुळे जमिनीत खोलवर पसरलेली असतात. त्यामुळे, नांगरणी करताना ती मुळे उघडी पडतील आणि सूर्यप्रकाशामुळे नष्ट होतील याची काळजी घ्यावी.
- वारंवार खुरपणी: हरळचे कोंब वेळोवेळी खुरपून काढल्यास तिची वाढ थांबते.
2. रासायनिक नियंत्रण:
- ग्लायफोसेट (Glyphosate): हे तणनाशक हरळवर प्रभावी आहे. परंतु, याचा वापर करताना काळजी घ्यावी, कारण ते इतर पिकांसाठी सुद्धा हानिकारक असू शकते. अधिक माहितीसाठी हे पहा
- इतर तणनाशके: बाजारात हरळ नियंत्रणासाठी अनेक तणनाशके उपलब्ध आहेत. कृषी तज्ञांच्या सल्ल्यानुसार योग्य तणनाशकाची निवड करावी.
3. जैविक नियंत्रण:
- पीकRotation (Crop Rotation): एकाच जागी सतत एकच पीक न घेता, पीक बदलून लावल्यास हरळची वाढ कमी करता येते.
- आच्छादन (Mulching): शेतात प्लास्टिक किंवा इतर biodegradable पदार्थांचे आच्छादन केल्यास, सूर्यप्रकाश हरळपर्यंत पोहोचत नाही आणि तिची वाढ थांबते.
4. प्रतिबंधात्मक उपाय:
- स्वच्छ बी-बियाणे: हरळचे बी-बियाणे शेतात पसरण्यापासून रोखण्यासाठी, नेहमी चांगल्या प्रतीचे आणि स्वच्छ बी-बियाणे वापरावे.
- जनावरांची विष्ठा: जनावरांची विष्ठा शेतात टाकण्यापूर्वी ती व्यवस्थित कुजवावी, जेणेकरून हरळचे बी-बियाणे नष्ट होईल.
टीप:
- वरील उपाययोजना एकत्रितपणे केल्यास हरळचे प्रभावी नियंत्रण मिळू शकते.
- तणनाशकांचा वापर करताना लेबलवरील सूचनांचे पालन करावे आणि सुरक्षितता उपायांचे पालन करावे.
0
Answer link
हरळ (शेतातील एक तण) नष्ट करण्यासाठी काही उपाय:
- रासायनिक नियंत्रण (Chemical control): ग्लायफोसेट (Glyphosate) हे तणनाशक हरळ control करण्यासाठी प्रभावी आहे. परंतु, तणनाशकाचा वापर करण्यापूर्वी लेबलवरील सूचना काळजीपूर्वक वाचा.
- मशागत (Tillage): नांगरणी आणि ढेकळे फोडणे (harrowing) यांसारख्या मशागतीच्या पद्धतींचा अवलंब करणे.
- आच्छादन (Mulching): प्लास्टिक किंवा नैसर्गिक आच्छादनाचा वापर करून हरळ वाढू नये म्हणून प्रयत्न करणे.
- पीक फेरपालट (Crop rotation): नियमित पीक बदलणे.
- जैविक नियंत्रण (Biological control): काही ठिकाणी जैविक नियंत्रण पद्धती उपलब्ध आहेत.
टीप: कोणत्याही उपायाचा अवलंब करण्यापूर्वी, आपल्या क्षेत्रातील कृषी तज्ञांचा सल्ला घेणे आवश्यक आहे.
स्त्रोत:
0
Answer link
मका पिकातील शिपी गवताचे नियंत्रण करण्यासाठी खालील उपाययोजना करता येतील:
- पेरणीपूर्वी उपाय:
- शेतात उगवलेले गवत नष्ट करण्यासाठी ग्लायफोसेट (Glyphosate) 5% @ 800-1200 मिली प्रति एकर फवारा.
- पेरणीनंतर उपाय:
- उगवणपूर्व: पेंडीमेथॅलीन (Pendimethalin) 30% EC @ 1 ली./ एकर 200 ली. पाण्यातून फवारा.
- उगवण पश्चात: टेब्युट्रॉन (Tebutryn) 50 WP @ 800 ग्रॅम/ एकर 200 ली. पाण्यातून फवारा.
- क्विझालोफॉप-पी-इथाइल (Quizalofop-P-ethyl) 5% EC @ 400 मिली/ एकर 200 ली. पाण्यातून फवारा.
- जैविक नियंत्रण:
- ॲग्रोबॅक्टेरियम रेडिओबॅक्टर (Agrobacterium radiobacter) जिवाणूंचा वापर करा.
- इतर उपाय:
- मका पिकात आंतरपीक घ्या. उदा. सोयाबीन, मूग, उडीद.
- शेतात नियमितपणे खुरपणी करा.
टीप:
- तणनाशकाचा वापर करताना लेबल शिफारशी तपासा.
- योग्य वेळी आणि योग्य प्रमाणात तणनाशकाचा वापर करा.
- फवारणी करताना सुरक्षात्मक उपाययोजना करा.
संदर्भ:
- कृषी विभाग, महाराष्ट्र शासन https://krishi.maharashtra.gov.in/
- महात्मा फुले कृषी विद्यापीठ, राहुरी https://www.mpkv.ac.in/