तत्त्वज्ञान

'नमन लल्लाटी, संसारासी साटी?' ही एक प्रसिद्ध मराठी उखाणा आहे. स्त्रिया लग्न समारंभात किंवा अन्य कौटुंबिक कार्यक्रमांमध्ये आपले पती/partner यांचे नाव घेण्यापूर्वी हा उखाणा वापरतात. याचा अर्थ असा होतो की, "मी माथ्यावर कुंकू लावते आणि संसारासाठी सज्ज होते."

हा उखाणा भारतीय संस्कृतीत पती आणि पत्नीच्या नात्यातील प्रेम आणि समर्पण दर्शवतो.

1. पृथ्वी: सहनशीलता आणि क्षमाशीलता.
2. वारा: आसक्ति न ठेवणे.
3. आकाश: सर्वव्यापी आणि अपरिवर्तनीय असणे.
4. अग्नी: वाईट गोष्टी जाळून टाकणे आणि चांगले ते स्वीकारणे.
5. चंद्र: सतत बदलत राहणे, पण आनंदित राहणे.
6. सूर्य: योग्य वेळी कर्तव्य करणे.
7. कबूतर: अति मोह टाळणे.
8. अजगर: न मागता जे मिळेल त्यात समाधानी राहणे.
9. समुद्र: गंभीर आणि शांत राहणे.
10. पतंग: क्षणिक सुखासाठी लालायित होऊ नये.
11. भ्रमर (मधमाशी): वेगवेगळ्या ठिकाणांहून ज्ञान मिळवणे.
12. हत्ती: स्पर्शामुळे होणारे बंधन टाळणे.
13. हरिण: ध्वनीच्या मोहात अडकू नये.
14. मासा: चवीच्या आहारी जाऊ नये.
15. पिंगला (वेश्या): निराशेतून बोध घेणे.
16. गरुड: कुटुंबाच्या मोहात न पडणे.
17. कुमारिका: एकांतवास आणि आत्मनिर्भरता.
18. बाण बनवणारा: ध्येयावर लक्ष केंद्रित करणे.
19. सर्प: एकाच ठिकाणी जास्त काळ न थांबणे.
20. कोळी: स्वतःचे जाळे स्वतःच तयार करणे.
21. किडा: ध्येयावर सतत लक्ष ठेवणे.
22. गाई: दुसऱ्यांवर अवलंबून राहणे.
23. शरीर: नाशवंत आहे हे लक्षात ठेवणे.
24. मेंढी: कळपातून भरकटू नये.

ओशो हे एक भारतीय रहस्यवादी, गुरु आणि आध्यात्मिक शिक्षक होते. त्यांचा जन्म ११ डिसेंबर १९३१ रोजी मध्य प्रदेशातील कुचवाडा येथे झाला होता. त्यांचे मूळ नाव रजनीश चंद्र मोहन जैन होते. त्यांनी देह त्याग १९ जानेवारी १९९० रोजी पुणे येथे केला.

ओशो यांनीConventional विचारसरणीला आव्हान दिले आणि एक क्रांतिकारक दृष्टीकोन मांडला. त्यांनी ध्यान, प्रेम, आणि जागरूकता यांवर जोर दिला.

ओशो यांच्या शिकवणीमध्ये अनेक विचारधारांचा समन्वय आहे, ज्यात हिंदू धर्म, बौद्ध धर्म, जैन धर्म, सूफीवाद आणि योग यांचा समावेश आहे. त्यांनी कामवासना आणि लैंगिकतेकडे सकारात्मक दृष्टीने पाहिले आणि त्याबद्दल असलेले समाजाचे नकारात्मक विचार बदलण्याचा प्रयत्न केला.

ओशो यांनी जगभरात अनेक अनुयायी मिळवले. त्यांच्या प्रवचनांचे आणि पुस्तकांचे अनेक भाषांमध्ये भाषांतर झाले आहे.

ओशो यांच्या काही प्रमुख शिकवणी:

• ध्यान: ओशो ध्यानाला अत्यंत महत्त्व देतात. त्यांच्या मते, ध्यानानेच मनुष्य स्वतःला आणि जगाला अधिक चांगल्या प्रकारे समजू शकतो.
• प्रेम: ओशो प्रेमळ आणि आनंदी जीवन जगण्याचा संदेश देतात.
• जागरूकता: ओशो प्रत्येक क्षणी जागरूक राहण्याचा उपदेश देतात.

ओशो यांच्या कार्यामुळे आणि विचारामुळे जगाला एक नवी दिशा मिळाली.

अधिक माहितीसाठी आपण खालील संकेतस्थळांना भेट देऊ शकता:

• ओशो इंटरनॅशनल फाउंडेशन: https://www.osho.com/
• ओशो हिंदी: https://www.osho.com/hi

विभूती ही नेहमीच प्रतिमारूप असते म्हणजे, ती एखाद्या व्यक्ती, वस्तू किंवा घटनेच्या अस्तित्वाचा पुरावा असते. हे खालीलप्रमाणे स्पष्ट केले आहे:

• अस्तित्वाचा पुरावा: विभूती म्हणजे अवशेष किंवा चिन्ह. कोणतीतरी गोष्ट घडली आहे किंवा अस्तित्वात आहे हे त्यातून दिसून येते.
• उदाहरण:
  • एखाद्या ऐतिहासिक व्यक्तीच्या वापरातील वस्तू (उदा. महात्मा गांधींचा चरखा).
  • धार्मिक परंपरेतील अवशेष (उदा. बुद्ध relic).
  • नैसर्गिक घटनांचे अवशेष (उदा. ज्वालामुखीच्या लाव्हारसाचे खडक).
• महत्व: विभूती आपल्याला भूतकाळाशी जोडतात आणि त्यातून माहिती व प्रेरणा मिळण्यास मदत होते.

अधिक माहितीसाठी, आपण खालील लिंकवर क्लिक करू शकता:

• Wikipedia - Relic

आशयाचा वास्तववाद ही एक तात्विक संकल्पना आहे. यानुसार, काही गोष्टी अस्तित्वात आहेत, त्या आपल्या समजुती, अनुभव किंवा त्याबद्दलच्या कल्पनांवर अवलंबून नसतात. याचा अर्थ असा होतो की काही 'सत्य' आपल्या मनात तयार होत नाहीत, तर ते स्वतंत्रपणे अस्तित्वात असतात.

आशयाचा वास्तववादाचे काही महत्त्वाचे मुद्दे:

• स्वतंत्र अस्तित्व: यानुसार, काही गोष्टी आपल्या विचारांवर अवलंबून न राहता स्वतंत्रपणे अस्तित्वात असतात.
• सत्य आणि वस्तुनिष्ठता: काही विधाने वस्तुनिष्ठपणे सत्य असतात, म्हणजेच त्यांची सत्यता आपल्या मतांवर अवलंबून नसते.
• ज्ञान आणि आकलन: आपण त्या 'सत्य' गोष्टींचे ज्ञान आणि आकलन प्राप्त करू शकतो.

उदाहरण:

गणित हे आशयाсно वास्तववादाचे एक उदाहरण आहे. '2 + 2 = 4' हे विधान सत्य आहे, आणि ते आपल्या समजुतीवर अवलंबून नाही. हे विधान गणितीय नियमांनुसार सत्य आहे, जे आपल्या विचारांपासून स्वतंत्र आहेत.

आशयाचा वास्तववाद ही एक गुंतागुंतीची संकल्पना आहे आणि यावर अनेक वादविवाद आहेत. पण, याचा अर्थ असा आहे की जगात काही गोष्टी अशा आहेत ज्या आपल्या विचारांवर अवलंबून नाहीत.

अधिक माहितीसाठी आपण खालील लिंकवर क्लिक करू शकता:

• Stanford Encyclopedia of Philosophy - Realism

बुद्धीवाद आणि अनुभववाद हे ज्ञानाच्या दोन प्रमुख विचारधारा आहेत. या दोन्ही विचारधारा ज्ञान कसे प्राप्त होते याबद्दल भिन्न दृष्टिकोन मांडतात.

बुद्धीवाद (Rationalism):

• बुद्धीवाद ही विचारधारा ज्ञानाचा स्रोत बुद्धी आहे असे मानते.
• यानुसार, काही ज्ञान आपल्यात जन्मजात असते, जे आपल्याला अनुभवाशिवाय प्राप्त होते.
• बुद्धीवादी विचारवंत हे तर्क, अनुमान आणि अंतर्ज्ञानावर अधिक लक्ष केंद्रित करतात.
• गणित आणि तर्कशास्त्र ही बुद्धीवादाची उत्तम उदाहरणे आहेत.

अनुभववाद (Empiricism):

• अनुभववाद ही विचारधारा ज्ञानाचा स्रोत अनुभव आहे असे मानते.
• यानुसार, आपल्याला जे काही ज्ञान मिळते ते इंद्रियांच्या माध्यमातून येणाऱ्या अनुभवांवर आधारित असते.
• अनुभववादी विचारवंत निरीक्षण, प्रयोग आणि अनुभवांवर अधिक भर देतात.
• विज्ञान हे अनुभववादाचे उत्तम उदाहरण आहे.

फरक:

• बुद्धीवाद जन्मजात ज्ञानावर विश्वास ठेवतो, तर अनुभववाद अनुभवांवर आधारित ज्ञानावर जोर देतो.
• बुद्धीवादी तर्क आणि अंतर्ज्ञानाला महत्त्व देतात, तर अनुभववादी निरीक्षण आणि प्रयोगांना प्राधान्य देतात.
• बुद्धीवादामध्ये, ज्ञान हे अनुभवाशिवाय प्राप्त होऊ शकते, तर अनुभववाद नुसार अनुभव हा ज्ञानाचा एकमात्र स्रोत आहे.

उदाहरण:

एखाद्या त्रिकोणाच्या गुणधर्मांचे ज्ञान बुद्धीवादाने तर्काच्या आधारे प्राप्त होऊ शकते, तर विज्ञानातील नियम निरीक्षणातून आणि प्रयोगातून अनुभववादाने सिद्ध केले जातात.