विकेंद्रीकरण

विकेंद्रीकरण म्हणजे अधिकार आणि जबाबदाऱ्यांचे विभाजन. जेव्हा अधिकार एका व्यक्ती किंवा संस्थेकडे केंद्रित न करता अनेक लोकांमध्ये किंवा विभागांमध्ये विभागले जातात, तेव्हा त्याला विकेंद्रीकरण म्हणतात.

उदाहरणार्थ:

• एका मोठ्या कंपनीमध्ये, निर्णय घेण्याचे अधिकार फक्त उच्च अधिकाऱ्यांकडे न ठेवता, ते अधिकार वेगवेगळ्या विभागांच्या प्रमुखांना देणे.
• सरकारने आपले अधिकार स्थानिक स्वराज्य संस्थांना (ग्रामपंचायत, नगरपालिका) देणे, ज्यामुळे स्थानिक पातळीवरचे निर्णय स्थानिक लोक घेऊ शकतील.

विकेंद्रीकरणाचे फायदे:

• निर्णय लवकर आणि प्रभावीपणे घेतले जातात.
• स्थानिक गरजांनुसार निर्णय घेता येतात.
• जबाबदारीची भावना वाढते.
• प्रशासनात जास्त लोकांचा सहभाग होतो.

विकेंद्रीकरणाचे तोटे:

• समन्वयाचा अभाव असू शकतो.
• अधिकार विभागल्यामुळे गोंधळ निर्माण होऊ शकतो.
• लहान घटकांमध्ये पुरेसा अनुभव आणि क्षमता नसू शकते.