
नैसर्गिक आपत्ती
अनेक प्रकारच्या आपत्तींची पूर्वसूचना आपल्याला मिळू शकते, ज्यामुळे जीवित आणि वित्तहानी कमी करता येते. काही प्रमुख आपत्ती आणि त्यांच्या पूर्वसूचनेची माहिती खालीलप्रमाणे आहे:
1. हवामानाशी संबंधित आपत्ती (Weather-related disasters):
- पूर (Flood): पूर येण्याची शक्यता असल्यास, हवामान विभाग सतत माहिती देत असतो. नदीच्या पाण्याची पातळी वाढल्यास किंवा अतिवृष्टी झाल्यास पूर्वसूचना मिळते. यामुळे लोकांना सुरक्षित स्थळी जाण्याची संधी मिळते. महाराष्ट्र शासन आपत्ती व्यवस्थापन योजना
- चक्रीवादळ (Cyclone): चक्रीवादळाची पूर्वसूचना उपग्रहांमार्फत (satellites) मिळते. त्याची दिशा आणि तीव्रता यांचा अंदाज असल्यामुळे लोकांना सुरक्षित ठिकाणी हलवता येते. भारतीय हवामान विभाग, नवी दिल्ली
- त्सुनामी (Tsunami): समुद्रात भूकंप झाल्यास त्सुनामी येण्याची शक्यता असते. भूकंपाच्या केंद्रस्थानावरून आणि वेळेवरून त्सुनामीची पूर्वसूचना मिळू शकते.
- ढगफुटी (Cloudburst): विशिष्ट ठिकाणी अचानक जास्त पाऊस झाल्यास ढगफुटी होऊ शकते. याची पूर्वसूचना मिळवणे कठीण असले तरी, रडारच्या मदतीने काही प्रमाणात अंदाज लावता येतो.
- शीत लहर (Cold Wave): हवामानातील बदलांमुळे अचानक तापमान घटल्यास शीत लहर येऊ शकते. याची पूर्वसूचना हवामान विभाग देतो.
2. भूगर्भीय आपत्ती (Geological disasters):
- भूकंप (Earthquake): भूकंपाची पूर्वसूचना देणे सध्या तरी पूर्णपणे शक्य नाही, तरी काही ठिकाणी भूकंपाच्या संभाव्य क्षेत्रांचा अभ्यास करून अंदाज व्यक्त केला जातो.
- ज्वालामुखी (Volcano): ज्वालामुखीच्या हालचालींवर सतत लक्ष ठेवले जाते. त्यामुळे उद्रेक होण्याची शक्यता असल्यास पूर्वसूचना मिळू शकते.
- भूस्खलन (Landslide): अतिवृष्टीमुळे डोंगराळ भागात भूस्खलन होऊ शकते. भूस्खलनprone क्षेत्रांची पाहणी करून पूर्वसूचना देता येते.
3. इतर आपत्ती (Other disasters):
- वणवा (Forest Fire): उन्हाळ्यामध्ये जंगलात वणवा लागण्याची शक्यता असते. तापमान वाढल्यास आणि वाऱ्याची दिशा बघून वणव्याची शक्यता वर्तवता येते.
- औद्योगिक अपघात (Industrial Accidents): कारखान्यांमध्ये विषारी वायू गळती किंवा स्फोट झाल्यास पूर्वसूचना प्रणालीमुळे (Early Warning System) धोक्याची सूचना मिळू शकते.
याव्यतिरिक्त, तंत्रज्ञानाच्या मदतीने अनेक नवनवीन पद्धती विकसित होत आहेत, ज्यामुळे आपत्तींची पूर्वसूचना अधिक अचूकपणे मिळू शकेल.
- नैसर्गिक कारण: कोरड्यामुळे मृत्यू होणे हे बहुतांश वेळा नैसर्गिक कारण मानले जाते.post mortem हे सहसा संशयास्पद मृत्यू, अपघात, किंवा गुन्हेगारी घटनांमध्ये केले जाते.
- कुटुंबाची इच्छा: काहीवेळा, कुटुंबाची इच्छा नसेल तर post mortem टाळले जाते. धार्मिक किंवा वैयक्तिक कारणांमुळे कुटुंब post mortem करण्यास तयार नसू शकते.
- वैद्यकीय कारणे: काही विशिष्ट वैद्यकीय परिस्थितीत, post mortem करणे शक्य नसते किंवा ते अनावश्यक ठरते.
- प्रशासकीय प्रक्रिया: Post mortem करण्यासाठी प्रशासकीय परवानगी आणि प्रक्रियांची आवश्यकता असते. वेळेची उपलब्धता आणि इतर तांत्रिक अडचणींमुळे post mortem टाळले जाऊ शकते.
Post mortem करणे हे प्रत्येक प्रकरणावर अवलंबून असते आणि तेथील परिस्थितीनुसार निर्णय घेतला जातो.
नैसर्गिक आपत्ती व दोन विकास प्रकल्पांचा आढावा 17 मे, 2024 रोजी घेण्यात आला.
या बैठकीत खालील विषयांवर चर्चा झाली:
- नैसर्गिक आपत्ती व्यवस्थापन
- शेतकऱ्यांसाठी योजना
- विकास कामांचा आढावा
संदर्भ:
पृथ्वीवर अनेक घडामोडी घडतात आणि त्यामागे अनेक कारणे असतात. त्यापैकी काही प्रमुख कारणे खालीलप्रमाणे आहेत:
१. भूगर्भीय हालचाली:
- tectonic plates (भूगर्भीय प्लेट्स): पृथ्वीचा पृष्ठभाग अनेक प्लेट्सनी बनलेला आहे. ह्या प्लेट्स सतत सरकत असतात, ज्यामुळे भूकंप आणि ज्वालामुखीसारख्या घटना घडतात.
- ज्वालामुखी (Volcanoes): पृथ्वीच्या आतून magma (ลาวา) बाहेर येऊन ज्वालामुखी तयार होतो.
२. हवामान बदल:
- तापमान वाढ (Global warming): मानवी गतिविधींच्या माध्यमातून कार्बन डायऑक्साइडचे उत्सर्जन वाढल्यामुळे पृथ्वीचे तापमान वाढत आहे.
- नैसर्गिक आपत्ती (Natural disasters): अतिवृष्टी, दुष्काळ, वादळे, त्सुनामी (tsunami) यांसारख्या नैसर्गिक आपत्ती वारंवार येतात.
३. खगोलशास्त्रीय घटक:
- सूर्यप्रकाश (Sunlight): सूर्यापासून येणाऱ्या ऊर्जेमुळे पृथ्वीवरील हवामानावर परिणाम होतो.
- लघुग्रह (Asteroids) आणि उल्का (Meteors): यांचा पृथ्वीवर आघात झाल्यास मोठे बदल होऊ शकतात.
४. मानवी क्रियाकलाप:
- प्रदूषण (Pollution): मानवाद्वारे होणाऱ्या प्रदूषणामुळे नैसर्गिक वातावरणाचे संतुलन बिघडते.
- जंगलतोड (Deforestation): जंगलतोड केल्यामुळे वातावरणातील ऑक्सिजनची मात्रा कमी होते आणि कार्बन डायऑक्साइडचे प्रमाण वाढते.
याव्यतिरिक्त, अनेक लहान-मोठे घटक पृथ्वीवरील घडामोडींवर परिणाम करतात.