चित्रपट

मातंग समाजातून अनेक प्रतिभावान कलाकारांनी मराठी चित्रपट आणि नाट्यसृष्टीत मोठे योगदान दिले आहे.

काही प्रमुख मातंग चित्रपट कलाकार आणि संबंधित व्यक्तिमत्त्वे खालीलप्रमाणे आहेत:

• लोकशाहीर अण्णाभाऊ साठे: (लेखक, लोककलावंत, समाजसुधारक) अण्णाभाऊ साठे हे मातंग समाजाचे एक महान प्रतीक आहेत. त्यांनी विपुल साहित्यनिर्मिती केली, ज्यात कादंबऱ्या, कथा, पोवाडे आणि लावणी यांचा समावेश आहे. त्यांच्या अनेक साहित्यकृतींवर आधारित चित्रपट तयार झाले आहेत, ज्यामुळे त्यांचे साहित्य चित्रपटसृष्टीशी अप्रत्यक्षपणे जोडले गेले आहे. ते केवळ लेखक नसून, त्यांच्या साहित्यातून त्यांनी समाजाचे वास्तव मांडले आणि अनेक कलाकारांना प्रेरणा दिली.
• विठ्ठल उमप: (अभिनेता, लोककलावंत, गायक) विठ्ठल उमप हे एक अष्टपैलू लोककलावंत होते. त्यांनी अनेक चित्रपटांमध्ये आणि नाटकांमध्ये अभिनय केला आहे, तसेच त्यांच्या आवाजातील लोकगीते खूप गाजली आहेत. ते मातंग समाजाचे प्रतिनिधित्व करत होते आणि त्यांनी आपल्या कलेतून समाजाच्या समस्या मांडल्या.

याशिवाय, अनेक उदयोन्मुख कलाकार आणि पडद्यामागे काम करणारे तंत्रज्ञही मातंग समाजातून आले आहेत. बऱ्याचदा कलाकार आपली जात किंवा समुदाय सार्वजनिकरित्या उघड करणे पसंत करत नाहीत, त्यामुळे अशा कलाकारांची निश्चित आणि संपूर्ण यादी मिळणे कठीण होते.

२०२५ साली दादासाहेब फाळके पुरस्कार मल्याळम चित्रपटसृष्टीतील ज्येष्ठ अभिनेते मोहनलाल यांना प्रदान करण्यात आला आहे.

हा पुरस्कार २३ सप्टेंबर २०२५ रोजी ७१ व्या राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार सोहळ्यात राष्ट्रपती द्रौपदी मुर्मू यांच्या हस्ते त्यांना देण्यात आला. मोहनलाल यांना भारतीय चित्रपटसृष्टीतील त्यांच्या महत्त्वपूर्ण योगदानासाठी हा सर्वोच्च सन्मान प्रदान करण्यात आला आहे. त्यांनी चार दशकांहून अधिक काळ ४०० हून अधिक चित्रपटांमध्ये काम केले आहे.

दादासाहेब फाळके पुरस्कार हा भारतीय चित्रपटसृष्टीतील सर्वोच्च सन्मान आहे, जो १९६९ पासून दिला जात आहे. हा पुरस्कार माहिती आणि प्रसारण मंत्रालय, भारत सरकारद्वारे दिला जातो.

हा पुरस्कार दादासाहेब फाळके यांच्या स्मरणार्थ दिला जातो, ज्यांना 'भारतीय चित्रपटांचे जनक' मानले जाते. १९६९ मध्ये भारत सरकारने हा पुरस्कार सुरू केला. पहिला दादासाहेब फाळके पुरस्कार अभिनेत्री देविका राणी यांना देण्यात आला.

• एक सुवर्ण कमळ (Golden Lotus)
• ₹ १० लाख रुपये रोख
• एक शाल

हा पुरस्कार माहिती आणि प्रसारण मंत्रालय ​​द्वारे दरवर्षी राष्ट्रीय चित्रपट पुरस्कार सोहळ्यात प्रदान केला जातो. भारतीय चित्रपटसृष्टीच्या विकासात महत्त्वपूर्ण योगदान देणाऱ्या व्यक्तीला हा पुरस्कार दिला जातो.

या पुरस्कारासाठी निवड समिती सदस्यांची निवड भारत सरकार करते. या समितीत चित्रपट क्षेत्रातील प्रतिष्ठित व्यक्तींचा समावेश असतो. त्यांच्या शिफारशीनुसार पुरस्काराची घोषणा केली जाते.

• देविका राणी (१९६९)
• पृथ्वीराज कपूर (१९७१)
• लता मंगेशकर (१९८९)
• दिलीप कुमार (१९९४)
• यश चोप्रा (२००१)
• प्राण (२०१२)
• रजनीकांत (२०१९)
• आशा पारेख (2022)

दादासाहेब फाळके पुरस्कार हा भारतीय चित्रपटसृष्टीतील एक अत्यंत प्रतिष्ठित पुरस्कार आहे.

• Films Division, Ministry of Information and Broadcasting, Government of India

‘नागिन’ या शीर्षकाची यथार्थता अनेक दृष्टीने स्पष्ट करता येते:

1. कथेचा आधार: ‘नागिन’ ही कथा इच्छाधारी नागिणीवर आधारित आहे. मालिकेत नाग आणि नागिणी यांच्या जीवनातील रहस्यमय आणि अद्भुत घटनांचे चित्रण केले जाते. त्यामुळे, ‘नागिन’ हे शीर्षक कथेच्या मूळ विषयाला धरून आहे.
2. नागिणीचे सामर्थ्य: नागिन आपल्या प्रियकराच्या मृत्यूचा बदला घेण्यासाठी सज्ज होते आणि तिच्यात अनेक अलौकिक शक्ती असतात. ती आपल्या इच्छाशक्तीने रूप बदलू शकते आणि शत्रूंना परास्त करण्याची क्षमता तिच्यात असते. त्यामुळे, ‘नागिन’ हे शीर्षक तिच्या सामर्थ्याला आणि धैर्याला दर्शवते.
3. दर्शकांची उत्सुकता: ‘नागिन’ हे शीर्षक ऐकल्यावरच प्रेक्षकांमध्ये एक प्रकारची उत्सुकता निर्माण होते. नाग आणि नागिणीच्या कथा भारतीय संस्कृतीत फार पूर्वीपासून प्रचलित आहेत आणि त्याबद्दल लोकांमध्ये आकर्षण आहे. त्यामुळे, हे शीर्षक लोकांना मालिका पाहण्यासाठी आकर्षित करते.
4. मालिका आणि चित्रपटांची परंपरा: भारतीय मनोरंजनसृष्टीत ‘नागिन’ नावाच्या मालिका आणि चित्रपटांची मोठी परंपरा आहे. त्यामुळे, हे शीर्षक लगेचच लोकांच्या मनात एक विशिष्ट प्रतिमा तयार करते आणि त्यांना कथेची कल्पना येते.

या सर्व कारणांमुळे ‘नागिन’ हे शीर्षक समर्पक आणि यथार्थ आहे.

• बापू: बापू हे एक साधे आणि प्रामाणिक व्यक्तिमत्व आहे. ते आपल्या पत्नीवर खूप प्रेम करतात आणि तिच्या आनंदासाठी काहीही करायला तयार असतात.
• बार्बी: बार्बी ही एक आधुनिक विचारांची स्त्री आहे. तिला ফ্যাशन आणि আধুনিক जीवनाचा शौक आहे. ती आपल्या नवऱ्याकडून (बापू) भरपूर अपेक्षा ठेवते.
• Appa: अप्पा हे बापूंचे वडील आहेत. तेold generation represent करतात . ते धार्मिक आणि पारंपरिक विचारांचे आहेत.

या नाटकातील पात्रांमुळे कथानकाला एक विशेष रंगत येते.

'गार्बीचा बापू' या नाटकातील पात्रांची वैशिष्ट्ये खालीलप्रमाणे:

1. बापू:
   • बापू हे एक साधे, भोळे आणि प्रामाणिक व्यक्तिमत्व आहे.
   • ते आपल्याValues आणि नैतिकतेशी एकनिष्ठ आहेत.
   • गावातील लोकांवर त्यांचे प्रेम आहे आणि त्यांना मदत करण्याची त्यांची इच्छा असते.
2. गार्बी:
   • गार्बी ही एक आधुनिक विचारसरणीची मुलगी आहे.
   • ती शिक्षण आणि स्वातंत्र्याचे महत्त्व जाणते.
   • समाजातील रूढीवादी विचारसरणीला ती विरोध करते.
3. नाना:
   • नाना हे गावातील एक प्रतिष्ठित व्यक्ती आहेत.
   • ते परंपरा आणि रूढींमध्ये विश्वास ठेवतात.
   • बापू आणि गार्बी यांच्यातील विचारांचा संघर्ष ते दर्शवतात.
4. सखाराम:
   • सखाराम हा गावातील एक गरीब शेतकरी आहे.
   • तो बापूंचा चांगला मित्र आहे.
   • तो नेहमी बापूंच्या पाठीशी उभा राहतो.

या नाटकातील पात्रांच्या माध्यमातून लेखकानी सामाजिक विचार आणि बदलांचे महत्त्व सांगितले आहे.