कर्ज

जेव्हा तुम्ही कर्जाची परतफेड वेळेवर करत नाही, तेव्हा त्याला 'कर्ज थकित करणे' (Loan Default) असे म्हणतात. यामुळे अनेक गंभीर परिणाम होऊ शकतात, जे तुमच्या आर्थिक भविष्यावर नकारात्मक परिणाम करतात. खालील काही मुख्य गोष्टी आहेत ज्या कर्ज थकित केल्यास घडतात:

• सिबिल स्कोअरवर नकारात्मक परिणाम:

  तुमचा सिबिल स्कोअर (CIBIL Score) हा तुमच्या क्रेडिट इतिहासाचे प्रतिबिंब असतो. कर्ज थकित केल्याने तुमचा सिबिल स्कोअर मोठ्या प्रमाणात घसरतो. कमी सिबिल स्कोअरमुळे भविष्यात तुम्हाला नवीन कर्ज (उदा. गृहकर्ज, वाहन कर्ज) किंवा क्रेडिट कार्ड मिळवणे खूप कठीण होते किंवा ते जास्त व्याजदराने मिळते.

• दंड आणि अतिरिक्त शुल्क:

  कर्जाचा हप्ता चुकल्यास बँक किंवा वित्तीय संस्था उशीरा भरल्याबद्दल दंड (Late Payment Charges) आकारते. याशिवाय, थकित रकमेवर जास्त व्याजदर देखील लावला जाऊ शकतो, ज्यामुळे तुमची एकूण देय रक्कम वाढते.

• सतत स्मरणपत्रे आणि वसुलीचे प्रयत्न:

  बँक तुम्हाला फोन कॉल, ईमेल किंवा पत्रांद्वारे थकित कर्जाबद्दल वारंवार संपर्क साधते. अनेक वेळा वसुली एजंट्स तुमच्या घरी किंवा कामाच्या ठिकाणी संपर्क साधू शकतात.

• कायदेशीर कारवाई:

  जर तुम्ही कर्ज थकित ठेवले आणि बँकेच्या प्रयत्नांना प्रतिसाद दिला नाही, तर बँक कायदेशीर कारवाई करू शकते. यामध्ये तुमच्याविरुद्ध न्यायालयात खटला दाखल करणे किंवा मध्यस्थी (Arbitration) करणे समाविष्ट असू शकते. यामुळे तुम्हाला न्यायालयीन खर्चाचा (Legal Fees) सामना करावा लागू शकतो.

• तारण असलेल्या मालमत्तेची जप्ती (Secured Loans साठी):

  जर तुम्ही गृहकर्ज (Home Loan) किंवा वाहन कर्ज (Vehicle Loan) यांसारखे तारण असलेले कर्ज घेतले असेल, तर कर्ज थकित केल्यास बँक तुमची तारण ठेवलेली मालमत्ता (उदा. घर, गाडी) जप्त करू शकते आणि ती विकून आपली रक्कम वसूल करू शकते. याला 'रिपझेशन' (Repossession) असे म्हणतात.

• बँक खाती गोठवणे:

  काही प्रकरणांमध्ये, बँक तुमची बँक खाती गोठवू शकते, ज्यामुळे तुम्हाला तुमच्या खात्यातून पैसे काढता येत नाहीत किंवा व्यवहार करता येत नाहीत.

• जामीनदारावर (Guarantor) परिणाम:

  जर तुमच्या कर्जासाठी कोणी जामीनदार असेल, तर तुम्ही कर्ज थकित केल्यास, त्या जामीनदाराला ती रक्कम फेडण्याची जबाबदारी येते. यामुळे जामीनदाराच्या सिबिल स्कोअरवरही नकारात्मक परिणाम होतो.

• मानसिक ताण आणि तणाव:

  कर्ज थकित झाल्यामुळे आर्थिक समस्यांबरोबरच मोठा मानसिक ताण आणि तणाव निर्माण होतो, ज्यामुळे तुमच्या वैयक्तिक जीवनावरही परिणाम होऊ शकतो.

या गंभीर परिणामांपासून वाचण्यासाठी, जर तुम्हाला कर्जाचा हप्ता भरणे शक्य नसेल, तर त्वरित तुमच्या बँकेशी संपर्क साधा आणि त्यांना तुमच्या परिस्थितीची माहिती द्या. ते तुम्हाला काही पर्याय देऊ शकतात, जसे की कर्जाचे पुनर्गठन (Loan Restructuring) किंवा हप्ते कमी करण्याची योजना.

बँक ऑफ महाराष्ट्रकडून पाईपलाईन आणि विहिरीच्या दुरुस्तीसाठी सामान्य कर्ज (विशेषतः कृषी कर्ज प्रकारात येणारे) घेण्यासाठी साधारणतः खालील कागदपत्रांची आवश्यकता असते:

• अर्जदाराची ओळख आणि पत्त्याचा पुरावा:
  • आधार कार्ड
  • पॅन कार्ड
  • मतदान ओळखपत्र
  • ड्रायव्हिंग लायसन्स
  • पासपोर्ट
  • (यापैकी कोणतेही दोन, एक ओळखपत्रासाठी आणि एक पत्त्याच्या पुराव्यासाठी)
• अर्जदाराचा पासपोर्ट आकाराचा फोटो:
  • नवीनतम पासपोर्ट आकाराचे फोटो (साधारणतः २ ते ४)
• जमिनीच्या मालकीचा पुरावा:
  • ७/१२ उतारा (अद्ययावत)
  • ८ अ उतारा (अद्ययावत)
  • मालकी हक्काचे इतर कोणतेही अधिकृत दस्तऐवज
• उत्पन्नाचा पुरावा (आवश्यक असल्यास):
  • कृषी उत्पन्न दाखला (ग्रामसेवक/तलाठी यांच्याकडून)
  • आयकर रिटर्न (ITR) (लागू असल्यास)
  • मागील ६ महिन्यांचे बँक स्टेटमेंट
• प्रकल्प अहवाल/खर्चाचा अंदाज:
  • पाईपलाईन आणि विहीर दुरुस्तीसाठी अपेक्षित खर्चाचा तपशीलवार अंदाज (ग्रामपंचायत/कृषी अधिकारी किंवा संबंधित तज्ञांकडून प्रमाणित)
• इतर आवश्यक कागदपत्रे:
  • बँकेचा कर्ज अर्ज (बँकेत उपलब्ध)
  • इतर कोणत्याही बँकेकडून कर्ज न घेतल्याचे ना हरकत प्रमाणपत्र (NDC) (बँक मागणीनुसार)
  • जमिनीचा नकाशा किंवा गट नंबर दर्शवणारे दस्तऐवज
  • संबंधित कामासाठी आवश्यक परवाने किंवा परवानगी (लागू असल्यास)

हे सर्वसाधारण कागदपत्रे आहेत. तुमच्या विशिष्ट परिस्थितीनुसार आणि बँकेच्या धोरणांनुसार अतिरिक्त कागदपत्रांची मागणी केली जाऊ शकते. त्यामुळे, कर्ज अर्ज करण्यापूर्वी बँक ऑफ महाराष्ट्रच्या तुमच्या जवळच्या शाखेशी संपर्क साधून अचूक माहिती मिळवणे नेहमीच उचित राहील.

• ओळखपत्र: पॅन कार्ड, आधार कार्ड, मतदार ओळखपत्र, पासपोर्ट, किंवा ड्रायव्हिंग लायसन्स.
• पत्त्याचा पुरावा: आधार कार्ड, युटिलिटी बिल (टेलीफोन बिल, वीज बिल, पाणी बिल), बँक स्टेटमेंट किंवा भाडे करार.
• उत्पन्नाचा पुरावा:
  • नोकरी करणाऱ्यांसाठी: मागील 3 महिन्यांचे पगार स्लिप, फॉर्म 16, आयटी रिटर्न.
  • स्वयंरोजगार करणाऱ्यांसाठी: मागील 2 वर्षांचे आयटी रिटर्न, व्यवसाय नोंदणी प्रमाणपत्र, बँक स्टेटमेंट.
• बँक स्टेटमेंट: मागील 6 महिन्यांचे बँक स्टेटमेंट.
• इतर कागदपत्रे: कर्जाच्या प्रकारानुसार आवश्यक असलेली इतर कागदपत्रे, जसे की मालमत्तेचे कागदपत्र (गृहकर्जासाठी), शेती जमीन असेल तर त्याचे कागदपत्र.

• CIBIL स्कोअर सुधारा: सेटलमेंटमुळे तुमचा CIBIL स्कोअर कमी झाला असण्याची शक्यता आहे. तो सुधारण्यासाठी प्रयत्न करा. क्रेडिट रिपोर्ट नियमितपणे तपासा आणि त्यात काही त्रुटी असल्यास त्या सुधारा.
• सुरक्षित कर्ज (Secured Loan): तुम्ही जमीन, घर किंवा इतर कोणतीतरी मालमत्ता गहाण ठेवून कर्ज घेऊ शकता. यात बँकेला कमी धोका असतो, त्यामुळे कर्ज मिळण्याची शक्यता वाढते.
• सरकारी योजना: सरकार शेतकऱ्यांसाठी विविध कर्ज योजना राबवते. त्या योजनांची माहिती घेऊन अर्ज करा.
  • प्रधानमंत्री किसान क्रेडिट कार्ड (PM-Kisan Credit Card): या योजनेत शेतकऱ्यांना कमी व्याजदरात कर्ज मिळते. PM-Kisan
  • कृषी कर्ज माफी योजना: राज्य सरकार वेळोवेळी कर्ज माफी योजना जाहीर करते, त्यामध्ये सहभागी होण्याचा प्रयत्न करा.
• NBFCs (Non-Banking Financial Companies): काही गैर-बँकिंग वित्तीय कंपन्या (NBFCs) सुद्धा कर्ज देतात. त्यांच्या अटी व शर्ती बँकांपेक्षा वेगळ्या असू शकतात.
• सहकारी बँका: तुमच्या जिल्ह्यातील सहकारी बँकांमध्ये कर्जासाठी अर्ज करा.
• कर्ज सल्लागार (Loan Advisor): कर्ज सल्लागाराची मदत घ्या. ते तुम्हाला योग्य मार्गदर्शन करू शकतील.

• क्रेडिट स्कोअर (Credit Score): सेटलमेंटमुळे तुमचा क्रेडिट स्कोअर कमी होतो, कारण सेटलमेंटचा अर्थ तुम्ही कर्जाची पूर्ण रक्कम भरलेली नाही. बँका आणि वित्तीय संस्था कर्ज देताना क्रेडिट स्कोअरला महत्त्व देतात.
• सिबिल रेकॉर्ड (CIBIL Record): सेटलमेंटची नोंद तुमच्या सिबिल रेकॉर्डमध्ये होते, ज्यामुळे इतर बँकांना कर्ज देण्यास धोका वाटू शकतो.
• धोकादायक कर्जदार: सेटलमेंट केलेल्या व्यक्तीला बँका धोकादायक कर्जदार म्हणून पाहू शकतात.

1. क्रेडिट स्कोअर सुधारा:
   • तुमचे क्रेडिट कार्डचे बिल आणि इतर देणी वेळेवर भरा.
   • लहान रकमेचे कर्ज घेऊन ते वेळेवर परतफेड करा, ज्यामुळे तुमचा क्रेडिट स्कोअर सुधारेल.
2. सुरक्षित कर्ज (Secured Loan):
   • तुम्ही सोने, जमीन किंवा इतर मालमत्तेवर कर्ज घेऊ शकता. यात धोका कमी असल्याने बँक कर्ज देण्यास तयार होऊ शकते.
3. जामीनदार (Guarantor):
   • तुम्ही तुमच्या कुटुंबातील सदस्य किंवा मित्रांना जामीनदार बनवून कर्ज घेऊ शकता.
4. NBFCs (Non-Banking Financial Companies):
   • NBFCs बँकांच्या तुलनेत थोडे अधिक व्याजदराने कर्ज देतात, पण त्यांचे नियम थोडे लवचिक असू शकतात.
5. सरकारी योजना (Government Schemes):
   • सरकारने लघु उद्योगांसाठी आणि विशिष्ट गटांसाठी काही कर्ज योजना सुरू केल्या आहेत, त्यांची माहिती घ्या.
6. सॅलरी अकाउंट (Salary Account):
   • ज्या बँकेत तुमचा सॅलरी अकाउंट आहे, तिथे कर्ज मिळण्याची शक्यता अधिक असते.